Nazwa

/Irena Cicha, Kazimierz Jaworski, (z:”Olza - od pramene po ujście”: „Jednak Olza nie Olsza ani Oląe” wyd. Region Silesia s.r.o. 2000)/
      Olza i dawny spór o nazwę tej rzeki nie był sporem polsko-czeskim, bo po obu stronach były głosy za Olzą i Olszą (Oląi). Na łamach prasy polskiej i czeskiej już od XIX wieku przebiegały dyskusje i polemiki na temat, jak ta rzeka ma się zwać. Do połowy XIX wieku w źródłach łacińskich, polskich i czeskich stosowano nazwę Olza. Nawet w tekstach niemieckich stosowano nazwę Olsa (wymawia się Olza) a nie Olscha.
      Pierwszy zapis historyczny pochodzi z roku 1290, pierwszy dokument z 1611, gdzie stosowano formę Oldza, co nie ma nic wspólnego z Olszą.
      Wprawdzie w Kronice historyka polskiego Jana Długosza z XV wieku jest Olsza, ale jego pisownia i zapis miejscowości są niekonsekwentne. „Rigrův slovnik naučný" (1870-1872), podaje Oląa a nawet Oląava - autorom Olza wydawała się mało czeska. Również polscy działacze narodowi na tym terenie uważali Olzę za mało polską. „Encyklopedia Powszechna" S. Orgelbranda, wydana w Warszawie w roku 1898 odnotowała obie formy Olsza i Olza, Konstanty Damrot w pracy „Die älteren Ortsname Schlesiens" (Bytom 1896), podaje, że powinno być Olsza od olszy. Vincenc Prasek w gazecie „Noviny těąinské" z dnia 22. 9. 1900 stwierdza, iż nazwa Olza nie jest ani popolszczona, ani poczeszczona, że jest pochodzenia prasłowiańskiego podobnie jak np. Wołga.
      W roku 1900 na łamach „Gwiazdki Cieszyńskiej" rozpętała się polemika na temat pisania Olza czy Olsza, po opublikowaniu w „Miesięczniku Pedagogicznym" przez Świbiczana (K. Wieluch), który był za Olzą. Ks. Antoni Macoszek w swym „Przewodniku po Śląsku" (1901), pisał Olza, stwierdzając, że taką nazwę stosował Paweł Stalmach i Jan Kubisz. Jednak w latach 1901-1907 stosowano raczej w tekstach polskich wersję Olsza. W wychodzącym od roku 1907 „Zaraniu Śląskim" jej redaktor naczelny Ernest Farnik wywołał nową polemikę na łamach tego pisma, przedstawiając dotychczasowe argumenty zwolenników obu form, zwracając się równocześnie do wybitnych polskich językoznawców Kazimierza Nitscha i Jana Rozwadowskiego, którzy jednoznacznie opowiedzieli się za formą Olza, stwierdzając, iż wywodzi się ona z prasłowiańskiego (Rozwadowski cofał się jeszcze dalej do języka indoeuropejskiego, z którego wywodzą się języki europejskie) Oliga -Olidza - Oldza - Olza. Są na to dowody historyczne i etymologiczne.
      Ma zatem Olza prastarą indoeuropejską nazwę, która oznaczała po prostu wilgoć, ciecz, wodę itp. Jej poprawna polska forma, zdaniem polskich językoznawców, powinna brzmieć Oldza, ale ponieważ ustaliła się od dawna Olza, powinno tak zostać.
      Wywody polskich językoznawców poparł cieszyński historyk Franciszek Popiołek, przytaczając źródła historyczne: w roku 1450 książę cieszyński zatwierdza kupno Boguszowic i nabywcy Mikołajowi z Trzenkowic (Trzanowic) nadaje też prawo łowienia ryb w rzecze Olza - „fluvium Olzam" itd. Po drugiej wojnie światowej Emerich Nemec przytoczył dalsze, jeszcze wcześniejsze źródła historyczne, gdzie odnotowano formę Olza. W roku 1290 książę cieszyński Mieszko przekazując mieszczaninowi cieszyńskiemu Boguszowi grunt koło Cieszyna stwierdza: „... dictorum mansorum super fluvium Olzam li-bere possideat...". Czesi (Vincenc Prasek, Frantiąek Sláma, Alois Adamus, nawet Petr Bezruč) stosowali formę Olza, „Ottův slovník" (1905), „Masarykův slovník" (1931) Oląa, Oląe. Miejscowi Czesi byli za Olzą, prascy za Oląi. Czechosłowackie mapy wojskowe w latach międzywojennych stosowały nazwę Olza.
      Po drugiej wojnie światowej trwa dualizm tej nazwy. Np. Vaclav Davídek w swych pracach „Osídleni Těąínska Valachy" (1940) oraz „O názvech a jménech Těąínska" (1950) stosuję wersję Oląe, natomiast czescy językoznawcy Adolf Kellner, Bedřich Téma - Olza.
      Do roku 1%1 były dworce kolejowe „Bystřice nad Olzou" i „Louky nad Olzou", jednak biurokraci z ministerstwa transportu i spraw wewnętrznych we współpracy z Centralną Administracją Państwową Geodezji i Kartografii z dniem 1. 10. 1961 wbrew naukowym wywodom przemieścili Bystrzycę i Łąki nad Olszę.
Ciekawie i rzeczowo o tych sprawach pisze historyk opawski Dan Gawrecki w kwartalniku „Těąínsko" nr 2 z roku 1993 (str. 13 - 15).