Charakter miasta Cieszyn jest regionalnym ośrodkiem gospodarczym, administracyjnym, oświatowym i kulturalnym. Położony jest na granicy polsko-czeskiej, na głównym szlaku drogowym prowadzącym ze Skandynawii i Wybrzeża Bałtyckiego do głównych miast centralnej i południowej Europy. W ciągu roku granicę w Cieszynie przekracza ponad 15,97 mln osób i prawie 4,4 mln pojazdów.
Cieszyn wraz Czeskim Cieszynem tworzą jeden organizm miejski, podzielony jedynie rzeką Olzą, który zamieszkuje łącznie około 62 tys. osób. Z Cieszynem sąsiadują gminy wiejskie: Hażlach (9,8 tys. mieszańców), Dębowiec (5,5 tys. mieszkańców) i Goleszów (12,2 tys. mieszkańców).
Ciekawa tysiącletnia historia Cieszyna wraz z licznymi zabytkami sprawiają, że miasto jest odwiedzane przez dużą liczbę turystów.
W ciągu roku w Cieszynie odbywa się wiele różnorodnych wydarzeń kulturalnych, z których największymi są Festiwal Muzyki Wokalnej “Viva il Canto”, Festiwal Teatralny “Bez Granic”, Święto Trzech Braci, „Wakacyjne Kadry”, „Dni Teatru ...”, Przegląd Filmowy „Kino na Granicy”, Dekada Muzyki Organowej, Chóralnej i Kameralnej.
Filia Uniwersytetu Śląskiego, Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych oraz różnorodne szkoły średnie czynią miasto ważnym ośrodkiem oświatowym pełnym młodzieży i studentów.
Szczegółowe dane liczbowe o mieście zamieszczone są w opracowaniu „Cieszyn w liczbach” aktualizowanym co rok, dostępnym na stronie internetowej miasta www.cieszyn.pl. Komunikacja Miasto leży w ciągu międzynarodowej trasy E 75 prowadzącej ze Skandynawii i Wybrzeża Bałtyckiego do głównych miast centralnej i południowej Europy z północnej Europy przez Gdańsk i Bielsko – Białą do granicy państwa (przejście graniczne Cieszyn – Boguszowice) i dalej do południowej Europy.
Oprócz przejścia granicznego w ciągu trasy E 75, w Cieszynie znajdują się dwa przejścia drogowe w centrum miasta (obsługujące ruch pieszy i samochodów osobowych) oraz jedno przejście kolejowe.
Odległości drogowe do większych miast w Polsce:
- Warszawa – 373 km (5 godz. jazdy samochodem),
- Kraków – 121 km (2 godz.),
- Katowice – 76 km (1 godz.),
- Bielsko – Biała – 32 km (0,5 godz).
Komunikacja lotnicza z portów lotniczych:
Katowice – Pyrzowice (1,5 godz. jazdy samochodem), Kraków – Balice (1,5 godz.), Ostrawa (Republika Czeska) (1 godz.).
Gospodarka komunalna
Tereny miasta są wyposażone w sieć kanalizacyjną odprowadzającą ścieki do miejskiej oczyszczalni ścieków. W chwili obecnej ponad 79% lokali mieszkalnych podłączonych jest do sieci kanalizacyjnej. W najbliższych latach planuje się skanalizowanie kolejnych obszarów miasta. Sieciami kanalizacyjnymi i oczyszczalnią zarządza miejska jednostka organizacyjna - Zakład Gospodarki Komunalnej.
Sieć wodociągowa na terenie miasta posiada rezerwę wydajności i jest własnością Wodociągów Ziemi Cieszyńskiej Sp. z o.o. z siedzibą w Ustroniu, która jest spółką międzygminną ze znaczącym udziałem miasta Cieszyna.
Na terenie miasta działa przedsiębiorstwo ciepłownicze Energetyka Cieszyńska dysponujące źródłem ciepła (elektrociepłownią o mocy cieplnej ok. 150 MW i mocy elektrycznej 4,5 MW) oraz sieciami ciepłowniczymi o długości ok. 53 km. Ciepłownia dostarcza ciepło w wodzie o stałej temperaturze 130oC oraz o zmiennych parametrach 130/70oC. Rezerwa mocy cieplnej w źródle wynosi ok. 30MWt.
Siecią gazu ziemnego administruje Zakład Gazowniczy w Zabrzu, Rozdzielnia Gazu w Cieszynie. Istnieją również rezerwy przesyłowe w sieciach gazu ziemnego.
Siecią energetyczną (elektryczną) zarządza ENION S.A., Rejon Energetyczny w Cieszynie.
Miasto posiada uchwalony plan zaopatrzenia miasta w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe obejmujący uzbrojenie energetyczne strategicznych terenów pod budownictwo przemysłowe, mieszkaniowe i komunalne.
Zatrudnienie i bezrobocie
Cieszyn od szeregu lat jest ośrodkiem dającym zatrudnienie kilkunastu tysiącom osób zamieszkałym na Śląsku Cieszyńskim. Według przeprowadzonych badań ok. 40% pracowników zatrudnionych w Cieszynie dojeżdża do pracy z sąsiednich gmin. Do dziedzin gospodarki narodowej, które dają największą ilość miejsc pracy w Cieszynie, należą: przemysł, budownictwo, handel, administracja publiczna, ochrona zdrowia i edukacja.
W latach 90-tych ubiegłego wieku nastąpiła zasadnicza zmiana w strukturze zatrudnienia. Znacznie zmalała ilość miejsc pracy w zakładach przemysłowych na korzyść jednostek działających w sferze usług materialnych i niematerialnych.
Cieszyna nie ominął problem bezrobocia. Jak w latach końca ubiegłego wieku stopa bezrobocia utrzymywała się na poziomie 5-6% to w roku 2005 osiągnęło najwyższy poziom 15,5%. Od dwóch lat obserwujemy stopniowy spadek stopy bezrobocia, w roku 2007 wyniosła ona 9,3%.
Bezrobotni z wyższym wykształceniem stanowią zaledwie 9,6% bezrobotnych. Najwyższą grupę bezrobotnych stanowią osoby z wykształceniem podstawowym i zawodowym bo ok. 55,3%.
Przygotowanie kadr do zawodu
W Cieszynie funkcjonują 4 licea ogólnokształcące oraz 5 szkół zawodowych o różnych profilach kształcenia m.in. elektromechanicznym, elektrometalowym, budowlanym, spożywczym i ekonomicznym.
Wyższe wykształcenie w różnych specjalnościach zapewniają tradycyjne ośrodki akademickie: Kraków, Katowice, Gliwice. Ponadto wyższe wykształcenie w specjalnościach: elektromechanicznych, elektronicznych, informatycznych, włókienniczych, inżynierii środowiska, zarządzania, marketingu, bankowości i finansów zapewniają wyższe uczelnie funkcjonujące w Bielsku-Białej - byłym mieście wojewódzkim położonym w odległości 40 km od Cieszyna.
Cieszyn jest również ośrodkiem akademickim. W cieszyńskiej filii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach kształci się młodzież na kierunkach: etnologia, pedagogika, instrumentalistyka, grafika, edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej oraz edukacja artystyczna w zakresie sztuki plastycznej. Natomiast Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych kształci przyszłych nauczycieli języków: angielskiego, niemieckiego i francuskiego.
Struktura inwestycji krajowych i zagranicznych
W Cieszynie preferuje się działalność gospodarczą wytwórczą lub przetwórczą, nieuciążliwą ekologicznie. Tradycje przemysłu w Cieszynie i wynikające stąd przygotowanie fachowe pracowników powodują, że preferowane są szczególnie gałęzie przemysłu maszynowego (obróbka metali) i elektrotechnicznego.
Ze względu na przygraniczne położenie miasta preferowana jest również działalność handlowa i usługowa nastawiona nie tylko na zaspokojenie potrzeb mieszkańców Cieszyna, ale również sąsiednich miejscowości turystycznych oraz osób korzystających z przejść granicznych.
Na około 5 tys. podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w Cieszynie – 96% to podmioty prywatne. Jedynie 214 jednostek to własność sektora publicznego.
Firmy polskie zarejestrowane w Cieszynie stanowią 97%. Firm z udziałem kapitału zagranicznego jest 171.
Najważniejsze zakłady przemysłowe
Wszystkie najważniejsze zakłady produkcyjne zlokalizowane w Cieszynie są własnością prywatną, w tym również kapitału zagranicznego. Należą do nich: - SIGMAKALON CIESZYN S.A. (farby i lakiery) (kapitał zagraniczny),
- MONDELĒZ INTERNATIONAL POLSKA Sp. z o.o. Oddział Olza (wafle „Prince Polo”, czekolada „Milka”), (kapitał zagraniczny: MONDELĒZ INTERNATIONAL Inc. (dawniej Kraft Foods, Inc. Główną siedzibą jest Northfield, w stanie Illinois w Stanach Zjednoczonych),
- Maszyny Elektryczne - CELMA S.A. (silniki elektryczne asynchroniczne, odlewy żeliwne), (kapitał zagraniczny: INTERELEKTRA POLAND I z siedzibą w Warszawie – spółka akcyjna z kapitałem włosko-luksemburskim),
- ELEKTROMETAL S.A. (urządzenia teletechniczne dla górnictwa),
- Fabryka Automatyki Chłodniczej S.A. (szeroki zakres automatyki chłodniczej i klimatyzacyjnej),
- LAKMA S.A. (farby, kleje, chemia gospodarcza),
- MIROMETR Sp. z o.o. (liczniki przepływu cieczy), (kapitał zagraniczny: SAPPEL z siedzibą w Saint Louis, Francja),
- Zakład Przetwórstwa Mięsnego „JAN BIELESZ” Sp. z o.o.