2. Trasa spacerowa krawędziowa

PRZEBIEG TRASY ZNAKOWANEJ KOLOREM CZERWONYM (Ryc. 2):
DAWNY DWORZEC PKS – ul. W. KORFANTEGO – ul. KOLEJOWA – ul. LIBURNIA – dróżka bez nazwy – ul. S. MONIUSZKI – ul. F. CHOPINA – chodnik za SP-2 – ul. K. SZYMANOWSKIEGO – ul. N. BUCEWICZA – ul. PIĘKNA – ul. PARTYZANTÓW – ul. HAŻLASKA – ul. RUDOWSKA – RUDÓW – dróżka przez LAS PARCHOWIEC – wylot ul. SZAROTKA – ścieżka przez LAS PARCHOWIEC – ul. KATOWICKA (boczna) – ul. KATOWICKA – ul. ŁANOWA – ul. GAJOWA – ul. BUKOWA – ul. FRYSZTACKA – ścieżka przez las wzdłuż ul. FRYSZTACKIEJ – ul. LEŚNA – ścieżka przez REZERWAT „KOPCE” – ul. DZIKA – ul. MAJOWA – ul. ŁADNA – ul. FRYSZTACKA – ul. ŁUKOWA – ul. FOLWARCZNA – ul. HAŻLASKA – ul. ZAMKOWA – ul. CZARNY CHODNIK – DWORZEC PKP.
Długość trasy – 15,5 km. Na odcinku od Rudowa do ul. Katowickiej turyści powinni być wyposażeni w dobre obuwie turystyczne (szczególnie po opadach deszczu oraz w okresie wczesnej wiosny i późnej jesieni). 

       Spacer rozpoczynamy sprzed dawnego dworca PKS (wejście od strony ul. W. Korfantego). Dochodzimy do ul. Kolejowej i skręcamy w nią w lewo, dalej idziemy przez wiadukt kolejowy. Po lewej stronie, na prawym brzegu Bobrówki widzimy budynek Starostwa Powiatowego oraz Centrum Handlowe. W tym miejscu w roku 1936 wzniesiono budynki odlewni Kieslinga i Skrobanka (po wojnie Cieszyńska Fabryka Narzędzi, później Elektronarzędzia „Celma”). Po prawej stronie hala targowa (targowisko czynne w środy i w soboty). W 1903 r. znajdował się w tym miejscu zakład Bilowicki i S-ka, a później „Termika”.


       Przed nami na skarpie widoczny piękny neobarokowy gmach – wybudowany w 1903 r. jako nowa siedziba ss. Elżbietanek. Budynek, wzniesiony na rzucie podkowy, wg projektu Müllera, mieści klasztor z kościołem oraz szpital. Zewnętrzna elewacja ozdobiona jest figurami świętych, natomiast na dziedzińcu zachodnim usytuowana jest skalna kapliczka Matki Boskiej z Lourdes.


       Przed klasztorem ss. Elżbietanek skręcamy w lewo w ul. Liburnia, by po ok. 400 m skręcić w prawo w wyłożoną płytami betonowymi dróżkę. Wkrótce dróżka zamienia się w ścieżkę, którą wspinamy się stromo pod górę aż do osiągnięcia ul. Moniuszki tuż obok przystanku komunikacji miejskiej. Rozciąga się stąd piękny widok na cieszyńską Starówkę z jej siedmioma wieżami, Czeski Cieszyn, pasmo Ropicy po czeskiej stronie Beskidów oraz osiedla na stokach Małego Jaworowego. Teraz idziemy w lewo, a po chwili w prawo w ul. F. Chopina. Wchodzimy na teren osiedla „Liburnia”, którego budowę rozpoczęto w 1970 r. Dochodzimy do ogrodzenia SP 2, skręcamy w lewo i idziemy wzdłuż ogrodzenia. Wkrótce osiągamy ul. K. Szymanowskiego. Skręcamy teraz w lewo. Mijamy nowy cmentarz żydowski (z lewej) i dochodzimy do ul. N. Bucewicza. Na wprost widoczny hotel „Gambit”. Skręcamy w prawo i idąc między domkami jednorodzinnymi dochodzimy do ul. Pięknej, w którą skręcamy w lewo. Dalej towarzyszy nam zabudowa willowa aż do ul. Partyzantów. Stąd rozciąga się widok na osiedle Piastowskie, wybudowane w latach osiemdziesiątych ub. wieku oraz na malowniczy jar potoku wypływającego poniżej skrzyżowania ulicy Hażlaskiej i Gruntowej. Skręcamy w lewo w nieutwardzoną ul. Partyzantów, by po chwili podejścia skręcić w prawo w ul. Hażlaską. Ulicą tą idziemy pod górę, mijamy po lewej rozdzielnię energetyczną, po prawej stację „Auto-Gaz” oraz stojący za nią hotel „Orbis-Halny” i po ok. 900 m osiągamy kładkę dla pieszych przerzuconą nad drogą krajową nr 1 prowadzącą do przejścia granicznego. Po przejściu kładki wchodzimy na teren dzielnicy Pastwiska. Tuż za kładką, ze skarpy po prawej stronie rozciąga się wspaniały widok na Beskid Śląski i Beskid Śląsko-Morawski. Od lewej dostrzec można Łazek, przed nim Chełm, Szyndzielnię, Błotny, Klimczok, Lipowski Groń, Równicę, Skrzyczne (przekaźnik telewizyjny), Małe Skrzyczne, Malinów, Zielony Kopiec, Magurkę Wiślańską, Baranią Górę, Wielką i Małą Czantorię, przed nimi Jasieniową, Tuł, Ostry, Wróżną, dalej Soszów, Cieślar, Stożek, dolinę Olzy, Kozubową, Ostry (przekaźnik telewizyjny), Jaworowy, Ropicę, Wielką Lipową, Ropiczkę, Trawny, Łysą Górę (przekaźnik telewizyjny), Malchor, Praszywą, Radhoszcz, Ondrzejniki, Metylowickie Górki.


       Jesteśmy w Pastwiskach. Nazwa dawnej wsi wiązała się z istnieniem tu pastwisk dla bydła, które pod koniec XVI w. były w posiadaniu kilku cieszyńskich mieszczan. Dokumenty z 1565 r. potwierdzają istnienie tutaj folwarku. Idziemy ul. Hażlaską. Z lewej strony stoi remiza OSP w Pastwiskach z drewnianą rzeźbą św. Floriana we wnęce. Obok drewniana słupowa kapliczka Matki Boskiej Częstochowskiej. Dochodzimy do skrzyżowania kilku ulic na wierzchołku wzgórza zw. Boża Męka [zd.1]. Stoi tu skromna kapliczka słupowa. Według przekazu wybudowana została na kurhanie z 1646 r., gdzie mieli spoczywać żołnierze szwedzcy podstępnie schwytani tu przez Austriaków w zasadzkę i wymordowani, mimo wcześniejszej obietnicy, że będą mogli odejść bezpiecznie z obleganego zamku cieszyńskiego. Idąc od skrzyżowania w dół ul. Katowicką można dojść do SP 6. Naprzeciwko szkoły do wiosny 1981 r. w zaroślach, tuż przy ulicy, leżał krzyż pokutny. Z krzyżem wiąże się legenda o powiększeniu terenów pastwiskowych. Otóż mieszkańcy Cieszyna zwrócili się z taką prośbą do księcia Mieszka (chodzi zapewne o księcia Mieszka I, panującego w XIII w.). Książę zdecydował, że dotąd będzie sięgać granica wioski, dokąd wypuszczony z lochu więzień doniesie wykuty w skale krzyż. Kamień, ważący ok. 250 kg, został doniesiony przez więźnia-siłacza aż po dzisiejszą szkołę. Leżał tu przez całe wieki, aż spychacz zasypujący rowy kablowe, pewnie nieświadomie, zasypał go ziemią. Obok krzyża, jednego z dwóch pozostawionych na Ziemi Cieszyńskiej, stał kamień graniczny Komory Cieszyńskiej z wyrytymi literami „TK”.


       Przechodzimy na drugą stronę bardzo ruchliwej ul. Katowickiej (w pobliżu przejście dla pieszych) i wędrujemy dalej ul. Rudowską. Po obu stronach ulicy towarzyszy nam zabudowa jednorodzinna w otoczeniu ukwieconych ogródków. Dochodzimy do skrzyżowania z ul. Wrzosów. Idąc w lewo ul. Wrzosów, a następnie w prawo ul. Jaskrów można dojść do jaru wyżłobionego przez rzekę Piotrówkę, której źródło znajduje się w tym rejonie (kilkadziesiąt metrów dalej w górę wdłuż jaru). Piotrówka, dopływ Olzy, jest w zachodniej części Pogórza Cieszyńskiego jednym z największych cieków wodnych. Po drugiej stronie rzeki stoi widoczny z dala nowy kościół Miłosierdzia Bożego. Ul. Rudowska prowadzi w dalszym ciągu w dół do doliny tej rzeki. Wkrótce przechodzimy przez mostek na Piotrówce dokładnie w miejscu, w którym przebiega granica Cieszyna i gminy Hażlach. Wchodzimy na teren Rudowa [zd.2], przysiółka wsi Zamarski. Wkrótce miniemy odchodzącą w prawo ul. Kamienną. Idziemy w dalszym ciągu doliną Piotrówki mając po prawej stronie malownicze stoki wzgórz należących do Pogórza Cieszyńskiego, opadających w kierunku północno-zachodnim od głównego grzbietu noszącego nazwę Zamarski. Po lewej stronie ulicy, na stoku wzgórza widnieje ciemna ściana lasu Parchowiec. Wkrótce dochodzimy do skrzyżowania, przy którym stoi lastrykowy krzyż w typie Bożej Męki, ufundowany w 1975 r. przez Małgorzatę Skudrzyk. Na cokole krzyża umieszczono cytat biblijny: „Jam jest drogą, prawdą i Życiem”. W prawo odchodzi ul. Rajdowa. My skręcamy w lewo, w utwardzoną drogę, wznoszącą się łagodnie w stronę lasu. Mijamy leżące po prawej stronie samotne obejście, by przy granicy lasu dojść do następnego. Po prawej stronie, na skraju lasu stoi kamień z wyrytymi literami „TK”, wskazujący granicę majątku byłej Komory Cieszyńskiej. Tu skręcamy w lewo w leśną drogę (dukt leśny). Droga wprowadza nas do grądowego lasu, z pojedynczymi okazami dorodnych buków, najpiękniejszych na wiosnę. Wtedy to kwitną żółto pierwiosnki wyniosłe [zd.3], jaskry (ziarnopłony) wiosenne [zd.4] i złocie żółte [zd.5], fioletowo miodunki ćmy [zd.6], żywce gruczołowate [zd.7] i kokorycze puste [zd.8], biało zawilce gajowe i niebiesko przylaszczki pospolite [zd.9]. W grądzie spotkać można także chronione: kopytnik pospolity [zd.10] oraz marzankę wonną, a także intensywnie pachnący czosnek niedźwiedzi [zd.11]. Las Parchowiec to drugi obok lasu Bielowiec obszar, gdzie można zobaczyć tzw. parowy gęste. Powstają one na skutek silnego działania erozyjnego wód opadowych na pokrywające zbocza pagórków warstwy lessów. Tworzy się wtedy sieć parowów, których gęstość mierzy się podając ich całkowitą długość na powierzchni 1km2. Mijamy jeden z parowów, odchodzący w lewo. Wkrótce osiągamy skrzyżowanie duktów leśnych. My idziemy dalej prosto. Droga, coraz bardziej kamienista, doprowadza nas na szczyt wzgórza i po chwili do Kalembic na skraj lasu, tuż przy ul. Szarotka. Kalembice są od 1973 r. dzielnicą Cieszyna. Niegdyś były samodzielną wioską, wzmiankowaną już w 1305 r. Ostatnim jej właścicielem był w XVIII w. Karol Cselesta. Po nim właścicielem wsi stała się Komora Cieszyńska. 


       Przed pawilonem Polskiego Związku Hodowców Gołębi Pocztowych, z Kalembic skręcamy w prawo, w słabo widoczną drogę leśną (dukt). Po chwili rozwidlenie. Wybieramy lewą odnogę i wzdłuż parowu (z lewej) idziemy stale w dół. Droga zmienia się w ścieżkę. Po drodze mijamy płat ściśle chronionego barwinka pospolitego oraz pojedyncze okazy, również chronionego, bluszczu pospolitego [zd.12]. Dochodzimy do strumyka, dopływu Piotrówki, przechodzimy go (po opadach, wczesną wiosną oraz jesienią przejście może być utrudnione – wymagane obuwie sportowe lub turystyczne) i wychodzimy na skarpę obok siatkowego ogrodzenia. Z lewej strony można odszukać wkopany kamień graniczny dawnego majątku Komory Cieszyńskiej z wyrytym napisem „TK”. Idąc wzdłuż tego ogrodzenia dochodzimy do żwirowej bocznicy ul. Katowickiej. Mijamy odchodzący w prawo dukt leśny. Tuż za nim widoczne kwitnące okazy bluszczu pospolitego wspinającego się po drzewach oraz leśne boisko sportowe. Po chwili dochodzimy do ul. Katowickiej, będącej częścią wojewódzkiej drogi nr 938. Przechodzimy na drugą stronę ulicy (należy zachować szczególną ostrożność ze względu na duże natężenie ruchu samochodowego). Mijamy przystanek komunikacji miejskiej i PKS o nazwie Kalembice Zegarnikówka.


       Za przystankiem skręcamy w prawo i zaraz w lewo w ul. Łanową [zd.13]. Podchodzimy prawie na wierzchołek wzgórza 347 (z prawej). Cały czas towarzyszy nam panorama Beskidu Śląskiego i Śląsko-Morawskiego [zd.14]. Mijamy kępę drzew i dochodzimy do bocznicy odchodzącej w prawo w stronę zabudowań 100a,b,c i 102a,b. Jest to miejsce, z którego roztacza się chyba najpiękniejszy widok w Cieszynie. Patrząc od lewej widzimy: Błotny, Stołowy, Klimczok, Magurkę, dolinę Brennicy, Lipowski Groń, Równicę, Małe Skrzyczne, Malinów, Zielony Kopiec, Magurkę Wiślańską, Baranią Górę, Czantorię Małą i Wielką, Jasieniową, Tuł i Ostry, z tyłu Soszów, Cieślar, Stożek, Kiczory, Girową, Skałki w masywie Połomu, Kozubową, Ostry, Jaworowy, Ropicę, Gutski Wierch, Wielką Lipową, Przysłop, Ropiczkę, Trawny, Godulę, Łysą Górę z Malchorem, Czupel, Praszywą, Smrek, Kniehynię, Radgoszcz, Ondrzejnik Mistrzowicki i Żukowski Kopiec oraz inne, mniej wybitne pagórki Pogórza Śląsko-Morawskiego. Schodzimy ul. Łanową, by wkrótce skręcić w prawo w ul. Gajową. Za domem nr 32 kończy się nawierzchnia asfaltowa ulicy. Dochodzimy do parowu porośniętego lasem grądowym (część lasu Szczypie). W runie widać łany czosnku niedźwiedziego [zd.15], żywca gruczołowatego [zd.16] i żywokostu bulwiastego. Wychodzimy na niewielką wyniosłość terenu. 


       Z tego miejsca widać zabudowania Karwiny. Dochodzimy do następnego parowu leżącego również w lesie Szczypie. Stoki tego parowu porastają dorodne buki, jawory, dęby graby i modrzewie. W runie dostrzec można kokorycz pustą [zd.17], żywiec gruczołowaty i czosnek niedźwiedzi – łany kwiecia szczególnie piękne wiosną. Droga w tym miejscu skręca i po chwili osiągamy skrzyżowanie z ul. Bukową. Przechodzimy obok charakterystycznego słupa A-owego (w lewo odchodzi ul. Leśna). Po lewej widać rezerwat „Kopce”. Idąc w dalszym ciągu ul. Bukową (z prawej las, a następnie młodnik sosnowy), dochodzimy do pierwszego zabudowania. Warto się tu zatrzymać, by obejrzeć wspaniałą panoramę Pogwizdowa (z kościołem i osiedlem bloków budowanych dla górników byłej kopalni węgla „Morcinek”). Za Pogwizdowem widoczne są osiedla Karwiny (Karviná), w lewo: największa na Morawach i czeskim Śląsku Elektrownia w Dziećmorowicach (Dětmarovice), kopalnia ČSM w Stonawie (Stonava), Archeopark „Podobora” w Kocobędzu (Chotěbuz), za nim kopalnia 9. Květen w Suchej (Horní Suchá), dachy i oczyszczalnia ścieków Fabryki Farb i Lakierów „Polifarb” i dalej kopce: Kocobędzki i Mistrzowicki, a całkiem w tyle Kościelec ze Żwirkowiskiem. Od tego miejsca ulica z nieutwardzonej staje się asfaltową. Idziemy w dalszym ciągu w kierunku północnym. Wkrótce z prawej strony dochodzi nieutwardzone odgałęzienie ul. Zagrodowej. My w dalszym ciągu idziemy ul. Bukową, która skręca tu w lewo, a jej nawierzchnia jest tu wykonana z kostki granitowej, by po chwili zmienić się na wykonaną z kostki betonowej, tzw. trylinki. Schodzimy stale w dół w dolinę Olzy mając przed sobą zabudowania „Polifarbu”. W prawo odchodzi wykładana trylinką ul. Miodowa. My dalej prosto, ponownie asfaltową, ul. Bukową. Dochodzimy do zbiegu ulicy Bukowej i Frysztackiej. Po prawej stronie stoi okazały nowoczesny kościół ewangelicki wzniesiony na terenie starego cmentarza w 1987 r. Jego projektantami byli: Edward Kisiel i Henryk Raszka. Wchodzimy na ul. Frysztacką, którą podążamy w lewo. Jesteśmy w Marklowicach, od 1975 r. dzielnicy Cieszyna. 


       Marklowice pojawiają się w dokumentach pisanych dopiero w 1523 r. Prawdopodobnie na początku XVI w. został tu wybudowany renesansowy dwór obronny. W 1612 r. książę cieszyński Adam Wacław podarował dwór swojej konkubinie Małgorzacie Koschlinger (albo Kostlich), matce jego syna Wacława Gotfryda. Wacław Gotfryd, dzięki staraniom swej przyrodniej siostry Elzbiety Lukrecji, został w 1640 r. legitymizowany i uzyskał tytuł barona von Hohenstein. Dwór marklowicki pozostawał w rękach Wacława Gotfryda i jego syna Ferdynanda do 1672 r. Później został przejęty przez Habsburgów. Obecnie jest to budynek mieszkalny z zachowanymi fragmentami starej architektury. Idziemy bardzo ruchliwą ul. Frysztacką. Należy zachować szczególną ostrożność, a ze względu na to, że ulica nie posiada chodników, pamiętajmy o poruszaniu się po jej lewej stronie. Po lewej stronie mamy zagajnik grądowy z kilkoma niewielkimi jarami i ogromnymi płatami czosnku niedźwiedziego [zd.18]. Dochodzimy do przejazdu kolejowego. Tuż przed nim schodzimy na widoczną ścieżkę biegnącą wzdłuż torów kolejowych. Ścieżka krótko podchodzi do góry, by osiągnąć ul. Leśną. Od tego miejsca schodzimy w dół i osiągamy miejsce, w którym ul. Leśna przekracza tory kolejowe linii Cieszyn – Zebrzydowice łącząc się z ul. Frysztacką. Linia kolejowa wybudowana została w 1914 r. pierwotnie do Suchej. Po ustanowieniu nowej granicy między Polską i Czechami w 1920 r. utraciła swoje znaczenie. W 1934 r. zbudowano nowy odcinek Marklowice – Zebrzydowice, istniejący do dziś. W pobliżu skrzyżowania ul. Leśnej i ul. Frysztackiej znajduje się stacja kolejowa i przystanek PKS Cieszyn Marklowice oraz przystanek komunikacji miejskiej linii 30, 31 i 32. W tym miejscu znajduje się także wejście do rezerwatu „Kopce” [zd.19] z tablicą informującą, że jesteśmy na terenie podlegającym ochronie prawnej.


       Rezerwat „Kopce” utworzony został w 1953 r. na obszarze 14,77 ha dla ochrony naturalnych fragmentów lasów liściastych z cieszynianką wiosenną (Hacquetia epipactis). Idąc z tego miejsca wzdłuż skarpy brzegiem lasu, w kierunku zabudowań oczyszczalni ścieków, drogą polną zwaną „Pod Skałką” można dojść do wychodni skałek zbudowanych z wapieni cieszyńskich. Po drodze można zobaczyć rosnące tu obrazki alpejskie [zd.20] [zd.21], roślinę słynącą z bardzo ciekawej budowy kwiatostanów. Szlak skręca w lewo i wchodzimy na teren rezerwatu. Wspinamy się na stromą i wysoką skarpę zbocza doliny. Podchodzimy ścieżką wśród buków i grabów. W runie, szczególnie wiosną, oglądać można biało kwitnące zawilce gajowe, śnieżyczki przebiśniegi [zd.22], niepozornie kwitnące szczyry trwałe [zd.23], bladozielone kwiatki cieszynianki wiosennej [zd.24] oraz później kwitnące czosnek niedźwiedzi [zd.25] i kokoryczkę wielokwiatową. Pod bukami dostrzec można kępy purpurowofioletowych kwiatów żywców gruczołowatych [zd.26], ukryte wśród liści zielonawobrunatne kwiaty kopytnika pospolitego [zd.27], a ponadto kwitnące kokorycze pełne i groszek wiosenny [zd.28]. Ścieżka opuszcza zbocze jaru, skręca lekko w prawo i biegnie prawie po płaskim terenie. W tym miejscu niewielka, słabo widoczna ścieżka odbija w lewo i sprowadza po kilkudziesięciu metrach na dno jaru. W jego południowym zboczu znajduje się jaskinia zwana „Ondraszkową Dziurą” o długości ok. 5 m, w której podobno mieszkał sławny zbójnik. Jest to w rzeczywistości fragment starej sztolni wykopanej podczas wydobywania cieszynitu [zd.29].


       Powoli opuszczamy płat buczyny karpackiej wracając na główną ścieżkę i wchodzimy w las grądowy. W drzewostanie dominuje teraz grab pospolity i lipa drobnolistna z domieszką klonu pospolitego, klonu jawora, klonu polnego, dębu szypułkowego, jesionu wyniosłego, czereśni ptasiej, wiązu górskiego i modrzewia europejskiego. W runie na wiosnę kwitnie przylaszczka pospolita [zd.30], miodunka ćma [zd.31], marzanka wonna, przytulia Schultesa i żywokost bulwiasty. Na terenie rezerwatu można spotkać następujące gatunki chronionych roślin: bluszcz pospolity [zd.32], wawrzynek wilczełyko, storczyk bezzieleniowy gnieźnik leśny, skrzyp olbrzymi [zd.33], konwalię majową, pierwiosnkę wyniosłą [zd.34], pierwiosnkę lekarską, barwinek pospolity, marzankę wonną i kruszynę pospolitą.


       Szlak wychodzi z rezerwatu u zbiegu ulic Dzikiej, Gajowej i Bukowej. W tym miejscu znajduje się bardzo dobry punkt widokowy na Cieszyn, Czeski Cieszyn, Beskid Śląski i Śląsko-Morawski oraz Pogórze Śląsko-Morawskie. W dole widać oczyszczalnię ścieków i tor motokrosowy. W tym miejscu znajduje się również granica użytku ekologicznego „Łąki na Kopcach”. Użytek o powierzchni 15,22 ha powstał na podstawie uchwały Rady Miejskiej Cieszyna z dnia 26 X 1995 r. (oraz – ponownie 23 I 2003). Na obszarze użytku spotkać można kilka zbiorowisk roślinnych. Dominującą rolę odgrywają łąki owsicowe, ziołorośla i murawy kserotermiczne. Można znaleźć tu następujące rośliny chronione: zimowit jesienny, centurię pospolitą, goryczkę krzyżową, dziewięćsił bezłodygowy, skrzyp olbrzymi [zd.35], kalinę koralową [zd.36] [zd.37] orlika pospolitego i wilżynę ciernistą.


       Idziemy na południe ul. Dziką. Wkrótce osiągamy niewielkie wzniesienie, z którego roztacza się piękny widok na Cieszyn (Cieślarówka, Banotówka, Kalembice, Pastwiska), Czeski Cieszyn, Trzyniec i Beskidy. Tuż przed skrzyżowaniem z ul. Sarnią nawierzchnia ul. Dzikiej z terenowej staje się asfaltową. Schodzimy stale w dół mając z prawej strony jeden z jarów. Dochodzimy do ul. Majowej, ulicy łączącej Kalembice z Boguszowicami. Jesteśmy na terenie Boguszowic. Tę byłą wieś otrzymał w 1291 r. od księcia cieszyńskiego Mieszka I rycerz (prawdopodobnie) Bogusz za wierną służbę. W 1425 r. mieszczanin Jan Scholz podarował Boguszowice „szpitolikowi” – przytułkowi dla chorych założonemu przy kościele św. Jerzego. Pod koniec XIX w. we wsi wybudowano strzelnicę wojskową i arsenał, który w 1918 r. został bezkrwawo zdobyty przez por. Franciszka Barteczka i oddział milicji z pobliskich Łąk. Niedaleko obiektów wojskowych w latach osiemdziesiątych XX w. urządzono tor motokrosowy.


       Chętni mogą podejść z tego miejsca ok. 150 m w dół ulicy (w prawo) i po dojściu do bocznej drogi polnej u podnóża skarpy skręcić znowu w prawo. Po przejściu dalszych 50 m należy skręcić również w prawo w kierunku widocznego wąwozu, którym dojść można do ściany dawnego kamieniołomu. W XIX w. teren ten penetrowany był przez geologów, kierowanych przez inż. Ludwika Hoheneggera, poszukujących rud żelaza. W 1861 r. Ludwik Hohenegger odkrył tu nowy minerał, który na cześć miasta nazwał cieszynitem [zd.38]. Jest to skała magmowa występująca w postaci intruzji w warstwach wapieni cieszyńskich, a na powierzchni w postaci małych pni lub dajek w otoczeniu przeobrażonych łupków i wapieni cieszyńskich. Jeszcze dziś można tu znaleźć większe lub mniejsze odłamki tej skały w odmianie augitowej z niewielką domieszką tytanitu. Łatwo ją poznać, gdyż ma kolor ciemnozielony i wyraźnie ziarnistą powierzchnię. Szybko wietrzeje i na powierzchni staje się krucha i łamliwa. Przed wejściem do wąwozu z odkrywką cieszynitu widać po lewej stronie kwitnące jesienią, bardzo rzadkie w Polsce, astry nowoangielskie [zd.39].


       Ze skrzyżowania ul. Dzikiej i Majowej idziemy w lewo, by po ok. 200 m skręcić w prawo w ul. Ładną. Wkrótce ul. Ładna wznosi się stromo do góry i musimy pokonać kilkadziesiąt stopni schodów. Mijamy z prawej strony przedszkole i dochodzimy do kościoła Opatrzności Bożej. Pierwotnie kościół był kaplicą cmentarną wybudowaną w 1906 r. Od 1978 r. jest kościołem parafialnym. Na cmentarzu przykościelnym znajduje się pomnik poświęcony 10 ofiarom terroru hitlerowskiego podczas II wojny światowej [zd.40]. Chętni mogą zejść po stopniach ul. Kościelnej (przed kościołem w lewo) do ul. Krętej. Tu przy budynku nr 12 znajduje się odkrywka wapieni cieszyńskich z intruzjami cieszynitu. Skręcając za budynkiem nr 12 w lewo (pod wiaduktem) po minięciu oczyszczalni wód deszczowych z wiaduktu i przejścia granicznego oraz po pokonaniu ok. 100 m dochodzimy do kolejnej odkrywki cieszynitu, objętej ochroną jako stanowisko dokumentacyjne (uchwała RM Cieszyna z 5 IX 2002). Wracamy na trasę. Za kościołem wznosi się nad ulicą potężny wiadukt-most wybudowany w latach 1988 – 1991 przez Przedsiębiorstwo Eksportu Robót Drogowych „Dromex” w związku z uruchomieniem nowoczesnego przejścia granicznego polsko-czeskiego [zd.41]. Most wykonywano metodą ciągłego odlewania i nasuwania na przygotowane filary wg projektu Zakładu Budowy Mostów Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Parametry mostu: długość – 760 m, szerokość płyty – 14,6 m, ilość filarów – 14, wysokość filarów – do 26 m, zużycie betonu – 35 000 m3. 


       Schodzimy w dół ul. Ładną aż do ul. Frysztackiej. Tu skręcamy w lewo i po ok. 50 m mijamy stojącą po lewej stronie ulicy odnowioną, murowaną z blaszanym dachem, kapliczkę domkową z 1654 r. [zd.42]. Zachował się stary kamienny krzyż z wyrytą datą budowy (data świadczy o fundacji kapliczki w okresie kontrreformacji). Wewnątrz, za kutą ręcznie kratą z datą: 1818, znajduje się rzeźba ukrzyżowanego Chrystusa. Idziemy w dalszym ciągu ul. Frysztacką mijając biurowiec „Energetyki Beskidzkiej”, a następnie zabudowania „Polvidu”. Stąd niedaleko do przystanku PKS Cieszyn Karolinka, za potężnym neobarokowym gmachem Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2, skręcamy w lewo w ul. Łukową, którą wkrótce dochodzimy do ul. Folwarcznej. Idąc z tego miejsca w prawo można dojść po chwili do kościoła Adwentystów Dnia Siódmego. Szlak prowadzi w lewo do góry ul. Folwarczną. Mijamy osiedle domków jednorodzinnych „Karolinka” i wkrótce wychodzimy na grzbiet skarpy na ul. Hażlaską. Tu skręcamy w prawo. 


       Z lewej strony mijamy nowy cmentarz żydowski [zd.43]. Autorem planów cmentarza i zbudowanego na jego terenie domu przedpogrzebowego był wiedeński architekt Gartner. Cmentarz oddany był do użytku w 1907 r., ostatni pochówek odbył się 24. III. 1961r. Po II światowej cmentarz uległ dewastacji. Został on odremontowany z funduszy Edwarda J. Phillipsa i Tadeusza J. Dordy z USA. Na uwagę zasługuje secesyjny nagrobek rodziny Glesingerów wykonany z białego marmuru.


       Idziemy w dół ul. Hażlaską. Wkrótce dochodzimy do starego cmentarza żydowskiego leżącego po prawej stronie ulicy [zd.44] [zd.45]. Cmentarz powstał w połowie XVII w. Najstarsze zachowane nagrobki pochodzą z końca XVII w. Przez 150 lat był prywatnym cmentarzem rodziny Singerów, w 1785 r. został sprzedany ogółowi tzw. tolerowanych żydów. Do połowy XIX w. był to jedyny cmentarz żydowski na Śląsku Cieszyńskim. W końcu XIX w. przy cmentarzu wzniesiono dom pogrzebowy wraz z mieszkaniem dla strażnika cmentarza i stajnią dla karawanu. W ostatnich dniach okupacji hitlerowskiej w Cieszynie, 1 i 2 maja 1945 r. gestapo dokonało tu egzekucji 81 zakładników, których ciała po wojnie ekshumowano i pochowano w zbiorowej mogile na cmentarzu komunalnym. 


       Poniżej cmentarza, z lewej strony, na rogu ul. F. Chopina znajduje się mała kapliczka słupowa, odnowiona w 1998 r., postawiona w miejscu, w którym wg legendy kula dosięgła dowódcę wojsk szwedzkich, opuszczających cieszyński zamek w 1646 r. Wewnątrz kapliczki nowoczesna figurka MB Fatimskiej. Jesteśmy na wzgórzu noszącym w średniowieczu nazwę Winograd. To tu właśnie na południowym jego stoku miały się znajdować w XV w. winnice bernardynów, którzy mieli swój klasztor po drugiej stronie Bobrówki. Schodzimy w dalszym ciągu ul. Hażlaską. Na rogu ul. Gołębiej między dwoma drzewami znajduje się kapliczka w kształcie kamiennego cokołu z umieszczonym na nim drewnianym krucyfiksem i płaskorzeźbą Matki Boskiej. Tuż za ul. św. Jerzego z lewej strony widoczne jest ogrodzenie dawnego cmentarza z 1790 r., powiększonego w 1884 r. i czynnego do 1901 r. Byli tu pochowani m.in. Karol Miarka, Paweł Stalmach, ks. Ignacy Świeży (ekshumowani na cmentarz komunalny), malarz Edward Świerkiewicz i jego córka, też malarka, Bronisława. Do dzisiaj zachowały się jedynie dwa czytelne nagrobki: ks. Karola Findińskiego i ks. bp. Franciszka Śniegonia. Jest też kilka żeliwnych krzyży pochodzących z hut w Ustroniu i Trzyńcu.


       Schodzimy po schodkach w dół do ul. Frysztackiej i skręcamy w lewo. Tuż za rogiem stoi kościół św. Jerzego. Kościół ten zbudowany został na przełomie XIV/XV w. tuż za miejską bramą Frysztacką i brodem na Bobrówce. Przy kościele istniał szpital (w dzisiejszym rozumieniu przytułek). Jest to kościół gotycki, wielokrotnie przebudowywany, w 1972 r. zmodernizowany. Posiada prezbiterium ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym (w kluczu piastowski orzeł) Przechodzimy przez most na Bobrówce i przez tory kolejowe. Skręcamy w lewo w ul. Czarny Chodnik. Przechodzimy wzdłuż torów kolejowych, obok parkingu i dalej parku (przy kościele św. Trójcy), będącego do 1883 r. cmentarzem, na którym grzebano ofiary epidemii i wielu zasłużonych obywateli Cieszyna (m.in. ks. Leopolda Szersznika). Dochodzimy do dworca PKP, gdzie kończy się szlak.