1. Śródmiejska trasa spacerowa - część 2

56. pl. Kościelny 6 – Budynek eklektyczny, wybudowany w 1865 r., dawne Alumneum (bursa dla młodzieży ewangelickiej), obecnie siedziba Parafii Ewangelicko-Augsburskiej. 

60. Górny Rynek – Klasztor i kaplica ss. Boromeuszek. Dawny pałac barona Callischa zbudowany w połowie XVII w., od 1876 r. własność ss. Boromeuszek. Obecnie budynek klasycystyczny, z neobarokowym portalem i płaskorzeźbionym tympanonem. W dziedzińcu (wejście od ul. Wyższa Brama) kaplica z 1878 r. z neorenesansowym wystrojem, cennymi obrazami Heinischa i ciekawymi witrażami. 

61. ul. Garncarska – Budynek Sądu – obecny gmach oddano do użytku w 1905 r. jako wspólny kompleks zabudowań wraz z więzieniem powstałym wcześniej (1896 r.).

62. Górny Rynek – Przyścienna figura św. Jana Nepomucena z połowy XVIII w., wykonana prawdopodobnie przez Antoniego Stanetti’ego. 

64. ul. J. Kochanowskiego 7 – Budynek dawnej Szkoły Głównej (gimnazjum katolickie), klasycystyczny, wg projektu Ignacego Chambreza de Ryvos, wybudowany w 1802 r., przebudowany w 1860 r. (podwyższony o jedną kondygnację). Łaciński napis na tablicy w portalu głosi: „Dla nauk wzniosła niezwykła hojność Franciszka II w czasie, gdy Gall zbliżał się do Wiednia, powiększyła wielkoduszna szczodrobliwość księcia cieszyńskiego Alberta. 1802”. 

 65. ul. J. Kochanowskiego 14 – Budynek Cselestinum. Konwikt założony w 1796 r. z fundacji barona Karola Cselesty, początkowo mieścił się przy ul. Głębokiej. Obecny wybudowano w 1824 r. wg projektu F. Jilga. Jest to budynek klasycystyczny z mansardowym dachem, kolumnowym portykiem i trójbocznym przyczółkiem. Był przeznaczony dla młodzieży szlacheckiej uczącej się w cieszyńskich szkołach. Po I wojnie przejęty przez Skarb Państwa, nadal funkcjonował jako bursa. Zlikwidowany w 1939 r. Obecnie siedziba Urzędu Stanu Cywilnego. 

 66. pl. ks. J. Londzina 3 – Gmach szkolny, wybudowany w 1910 r. na rzucie litery „L”, z półkolistym ryzalitem części centralnej, siedziba wielu szkół m.in. niemieckiej szkoły realnej, obecnie Zespół Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych im. Macierzy Ziemi Cieszyńskiej.

67. pl. ks. J. Londzina – Zespół klasztorny oo. Bonifratrów, budowany od 1697 z fundacji Adama Borka wg projektu M. Kleina. Rozbudowywany w 1788, 1888 i 1912 r. Przy klasztorze uruchomiono aptekę oraz szpital służący chorym różnych wyznań i narodowości bez względu na stan ich zamożności. Obecnie w dawnym szpitalu oo. Bonifratrzy prowadzą Dom Pomocy Społecznej.

68. pl. ks. J. Londzina – Kościół p.w. Wniebowzięcia NMP, wzniesiony w latach 1697-1714, z fundacji A. Borka wg projektu M. Kleina. Posiada interesujący barokowy wystrój rzeźbiarski wnętrza (J. Lehnert, A. Stanietti, M. Weissman). Z klasztorem tworzy zwarty czworobok.

69. ul. J. Michejdy – Kościół św. Trójcy , wybudowany dzięki fundacji księżnej Katarzyny Sydonii i ewangelickiej szlachty cieszyńskiej. Pierwotnie drewniany, od 1594 r. murowany. Remontowany w 1864 r. Na wieży dzwon z 1641 r. z orłem i herbem Cieszyna ufundowany przez księżnę Elżbietę Lukrecję. Kościół o gotyckiej bryle, renesansowym szczycie fasady i neogotyckiej wieży (1864 r.). Na przykościelnym cmentarzu oprócz ofiar szalejących w XVI w. epidemii dżumy pochowano wielu zasłużonych dla miasta obywateli, m.in. ks. Leopolda Szersznika (1747 – 1814) bibliofila i uczonego, założyciela muzeum w Cieszynie. Pod koniec XIX w. cmentarz zamieniono na park.

70. ul. J. Michejdy 1 – Budynek szkoły podstawowej o bogatej dekoracji architektonicznej zbudowany w 1906 r., pośrodku sala gimnastyczna im. dr Stanisława Hassewicza, wybitnego filantropa.

71. ul. J. Michejdy 20 – Budynek działającej na początku XIX w. strzelnicy Cieszyńskiego Towarzystwa Strzeleckiego (Bractwa Kurkowego) założonego przez ks. Leopolda Szersznika w 1790 r., klasycystyczny, zbudowany na miejscu kościoła i klasztoru franciszkanów istniejącego w latach 1470 – 1545.

72. ul. Mennicza 46 – Kamienica Bludowskich – budynek wzniesiony na fundamentach mennicy założonej przez Mieszka I cieszyńskiego. Książęta cieszyńscy mieli prawo bicia własnej monety od XIII w. aż do wygaśnięcia dynastii w 1653 r. (z wyjątkiem ponad stuletniego okresu od 1438 do 1559 r.). Gruntownie remontowany, o pseudorokokowej dekoracji, od przełomu wieków XVII i XVIII był własnością barona Bludowskiego. Rozbudowany i wyremontowany, od 1999 jest siedzibą Książnicy Cieszyńskiej – biblioteki posiadającej najcenniejsze na Śląsku zbiory rękopisów, druków i inkunabułów. 

73. pl. Teatralny 1 – Budynek Teatru im. Adama Mickiewicza. Od końca XIII w. do 1789 r. na miejscu tym znajdował się kościół parafialny. Spalony w 1789 r., nie został odbudowany, zaś na tym miejscu powstały koszary. Budynek teatru (1910 r.), zaprojektowany został przez europejskiej sławy architektów F. Felnera i H. Helmera z Wiednia w stylu wiedeńskiej secesji, z obrotową sceną, podsceniem dla orkiestry, widownią o trzech kondygnacjach na 630 miejsc. 

 74. Stary Targ 2 – Kamienica mieszczańska, eklektyczna, stoi na miejscu powstałego w 1547 r. browaru miejskiego, była siedziba sądu, a pod koniec XIX w. straży pożarnej. 

75. Stary Targ 4 – Kamienica mieszczańska, pierwotnie podcieniowa, średniowieczna, obecna eklektyczna, wybudowana w 1888 r. na siedzibę katolickiego stowarzyszenia kulturalnego „Dziedzictwo Błogosławionego Jana Sarkandra dla ludu polskiego na Śląsku Cieszyńskim”, założonego w 1873 r. przez ks. Ignacego Świeżego, siedziba restauracji Kofina, gdzie 31 października 1918 r. odbyła się odprawa 60 uczestników przewrotu wojskowego kierowana przez por. Jerzego Szczurka.

76. Stary Targ – Figura Madonny z Dzieciątkiem [zd.29] z 2 połowy XIV w., wykonana w warsztacie praskiego mistrza Piotra Parlera. Jest jedną z niewielu kamiennych gotyckich rzeźb postaciowych zachowanych na terenie dawnego Księstwa Cieszyńskiego. Oryginał znajduje się w Muzeum Śląska Cieszyńskiego.

 77. ul. Bóżnicza – przy tej ulicy w XIX w. istniała synagoga spalona w 1939 r. przez hitlerowców. W 1989 r. powstał gmach kościoła Zboru Zielonoświątkowego Elim wg projektu L. Grossa. 

 78. ul. Mennicza 4 – Kamienica renesansowa z podcieniami, przebudowana w XVII i XIX w., dawna stacja pocztowa na linii pocztylionowej z Nysy do Żyliny. 

 79. Rynek – Obecny Rynek powstał pod koniec XV w. W 1496 r. książę cieszyński Kazimierz II sprzedał miastu dwa domy z przeznaczeniem na nowy ratusz miejski. Śladem najstarszej, średniowiecznej zabudowy przyrynkowej są zachowane pod renesansowymi budynkami piwnice przedprożowe. Po pożarze miasta w 1552 r., który zniszczył znaczną część drewnianego wówczas miasta powstaje renesansowa, podcieniowa zabudowa drewniano-murowana czytelna w budynkach wschodniej i zachodniej pierzei rynkowej. Po kolejnym pożarze w 1789 r. następuje przebudowa budynków w stylu barokowo-klasycystycznym zaś we wschodniej pierzei zamurowane zostają podcienia. Do dziś zachowany jest typowy układ przestrzenny z szerokimi sieniami często dekorowanymi, sklepieniami kolebkowymi z lunetami, kamiennymi portalami i stropami belkowymi. W 2 połowie XIX w. i początku XX modernizacji, bądź całkowitej przebudowie poddane zostały tylko niektóre budynki. Na środku studnia z figurą św. Floriana, wykonana w 1777 r. przez Wacława Donaya ze Skoczowa, studnia jest pozostałością dawnego wodociągu miejskiego z XVI w. dostarczającego wodę spod Małego Jaworowego. 

80. ul. Mennicza 1 – Kamienica eklektyczna wybudowana w 1859 r., była siedziba Miejskiej Kasy Oszczędności (późniejszej Komunalnej Kasy Oszczędności), założonej przez burmistrza dra L. Kluckiego oraz Towarzystwa Oszczędności i Zaliczek. Obecnie siedziba Banku Śląskiego.

81. Rynek 12 – budynek w stylu eklektycznym, wybudowany staraniem Towarzystwa Domu Narodowego jako „Dom Polski” w miejscu byłego zajazdu Franciszka Schreinzera, a którego uroczyste otwarcie nastąpiło w 1901 r. Był siedzibą większości polskich organizacji, biblioteki, Czytelni Ludowej, drukarni oraz Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego. Obecnie mieści się tu Cieszyński Ośrodek Kultury „Dom Narodowy”. 

82. Rynek 13 – Kamienica secesyjna, wybudowana w 1910 r. jako siedziba poczty. W XVIII wieku mieścił się w tym miejscu kościół i klasztor ss. Elżbietanek.

 83. Rynek 18 – Kamienica mieszczańska przebudowana przez o.o. Jezuitów w XVIII w., posiada polichromowane pomieszczenie na pierwszym piętrze. W oficynie tego budynku wzniecony został pożar w 1789 r., który zniszczył całą drewnianą zabudowę miasta, a także nadwyrężył konstrukcję budynków podcieniowych, co w konsekwencji doprowadziło do zamurowania podcieni w tej pierzei Rynku. Fasada utrzymana w stylu klasycystycznym, zaś elewacja boczna zachowała dekorację w stylu barokowym. W latach 80. XX wieku odsłonięto zamurowane podcienia. 

 84. Rynek 19 – z renesansowo-barokowym dziedzińcem wewnętrznym. Pierwotnie w tym miejscu znajdowały się dwa budynki renesansowe, jednopiętrowe, podcieniowe. Renesansowy kształt i wystrój zachował budynek stanowiący obecnie prawą część scalonego obiektu z szeroką sienią sklepioną krzyżowo z dekoracyjnymi żebrami sklepiennymi i zwornikami – w kluczu gmerk z datą (15)73. W parterze zachowane również trzy portale kamienne. Po pożarze w 1789 r. oba domy scalono, zamurowano podcienia i częściowo zburzono narożną oś budynku w związku z koniecznością poszerzenia ulicy prowadzącej do bramy miejskiej, wykonano też wspólną fasadę. Na pierwszym piętrze budynku znajdowało się prywatne muzeum (kolekcja broni, wyrobów artystycznych, książek, mebli i obrazów) rodziny Konczakowskich, właścicieli kamienicy. 

85. Rynek 20 – Hotel „Pod Brunatnym Jeleniem”. Zbudowany został w 1912 r. wg projektu wiedeńskiego architekta Kohlera, z dekoracją elewacji i wnętrz w stylu wiedeńskiego neobaroku. Pierwotnie znajdowały się tutaj dwa budynki podcieniowe. Już w XVIII w. mieścił się tutaj zajazd „Pod Złotą Koroną”. Gościł m.in. sygnatariuszy pokoju cieszyńskiego, przywódców Konfederacji Barskiej, księcia Józefa Poniatowskiego, cesarza austriackiego Józefa II, Franciszka Józefa i cara Rosji Aleksandra. 

 86. ul. L. Szersznika 3 – Budynek dawnego gimnazjum katolickiego, wybudowany na początku XVIII w., w kartuszu napis grecki (lecznica dusz), od 1802 r. biblioteka i pierwsze muzeum założone przez jezuitę ks. Leopolda Szersznika udostępnione społeczeństwu (najstarsze Muzeum w Środkowej Europie). 

87. ul. L. Szersznika 5 – Kościół św. Krzyża, późnobarokowy, salowy, wybudowany w 1707 r. jako kościół klasztorny jezuitów, powstał z rozbudowy kaplicy książęcej wzniesionej w 1648 r., przebudowany po pożarze w 1789 r. według projektu ks. Leopold Szersznika, w 1773 r. zamieniony na kościół gimnazjalny, w elewacji postacie św. Józefa z Dzieciątkiem i św. Franciszka. 

 88. ul. T. Regera 6 – Pałac – dawna rezydencja hr. Jana Larischa. Budynek został wzniesiony po wielkim pożarze Cieszyna w 1789 r. na miejscu dwóch mniejszych domów mieszczańskich. Fasada główna – od strony ul. Regera barokowo – klasycystyczna, od strony parku – oparta na resztkach miejskich murów obronnych. W tylnym skrzydle pałacu zbudowanym w latach 40-tych XIX w. zabytkowa stajnia, gdzie na centralnej kolumnie wspiera się kopulaste sklepienie z lunetami, okrywające koliste pomieszczenie o wysokości dwóch pięter. W stajni znajduje się stylowa kawiarnia. W miejscu fosy znajduje się piwnica, a nad nią przypałacowy ogród – Park Pokoju. W pałacu ma swą siedzibę Muzeum Śląska Cieszyńskiego. 

89. ul. Nowe Miasto 12 – Kamienica barokowa z XVII w. z zabytkową oficyną z arkadami.




 

90. ul. Nowe Miasto 27 – Trójkondygnacyjna kamienica, z rustykowanym portalem, wybudowana w XVII w. na wcześniejszym przyziemiu, ozdobiona secesyjną sztukaterią w kształcie kasztanowca.

 91. ul. Śrutarska 39 – Budynek klasycystyczny wybudowany w bezpośrednim sąsiedztwie murów obronnych miasta w XVIII w., odbudowany w 1810 r. po pożarze miasta, dawny browar miejski. W fasadzie zachowany herb miasta i okolicznościowy napis łaciński: „Pod protektoratem cesarza Franciszka i wsparciu Alberta księcia cieszyńskiego zbudowano na podstawie uchwały Rady przy pomocy burmistrza ten browar na pomyślność obywateli”. 

92. ul. Trzech Braci – Studnia Trzech Braci nawiązująca do legendy o powstaniu miasta w 810 r. W XIV w. należała do dominikanów, do XIX w. wodę ze studni czerpał browar mieszczański z ul. Śrutarskiej. W 1868 r. ustawiono żeliwną altankę, na której ścianach znajdowały się tablice z tekstem legendy o założeniu Cieszyna w języku łacińskim, polskim i niemieckim. Po 1945 r. tablicę z tekstem niemieckim wymieniono na płaskorzeźbę autorstwa Jana Raszki przedstawiającą spotkanie trzech braci Bolka, Leszka i Cieszka przy źródle. 

 93. ul. Sejmowa 3 – Budynek dawnego Sejmu Ziemskiego. Sąd ziemski ustanowiono w końcu XV w. dla rozstrzygania sporów szlachty; przeniesiony z zamku do budynku Sejmu w połowie XVI w. W 1779 r. podpisano tutaj tzw. „pokój cieszyński” kończący bawarską wojnę sukcesyjną (ziemniaczaną). Budynek obecny odbudowano po pożarze w 1789 r.

 94. pl. Dominikański 2 – Budynek dawnego Generalnego Wikariatu Biskupstwa Wrocławskiego dla Śląska Austriackiego (1770 – 1925), neobarokowy, wybudowany w 1894 r. w miejscu rozebranych budynków klasztoru podominikańskiego z inicjatywy wikariusza ks. Karola Findińskiego, arch. Albin Teodor Prokop, obecnie plebania parafii św. Marii Magdaleny. 

 95. pl. Dominikański 4 – Budynek, eklektyczny, wybudowany w 1861 r., dawna siedziba niemieckiego Seminarium Nauczycielskiego, później polskiego Żeńskiego Seminarium Nauczycielskiego (1921 – 1935), a od 1948 r. Zespołu Szkół Budowlanych. 

96. pl. Dominikański – Kościół parafialny p.w. św. Marii Magdaleny, wczesnogotycki, wybudowany z fundacji żony Władysława Opolskiego, Eufemii w 1289 r. jako jeden z elementów czworobocznego zespołu klasztornego dominikanów, dawna nekropolia Piastów Cieszyńskich (z dawnych nagrobków ocalała gotycka rzeźba księcia Przemysława I Noszaka – jednego z najwybitniejszych władców Cieszyna), odbudowany po pożarze miasta w 1789 r. wg planów K. Jacobi d'Eckolm i J. Drachny'ego, kilkakrotnie przebudowywany, na planie krzyża z wydłużonym prezbiterium, wnętrze posiada wystrój późnobarokowy, gotyckie portale, służki, maswerki i laskowania. Do kościoła dobudowano barokową kaplicę św. Krzyża fundacji Jana Fryderyka Larischa z 1660 r., kaplicę Matki Boskiej Nieustającej Pomocy (Cieszyńskiej) oraz kaplicę św. Melchiora Grodeckiego. 

97. ul. Ratuszowa 1 – Budynek dawnego teatru i sali redutowej połączony z budynkiem ratusza, klasycystyczny, wzniesiony w połowie XVIII w., przebudowany w 1816 r. przez Floriana Jilga, odbudowany po pożarze wraz z ratuszem w 1848 r., wg projektu Józefa Kornhäusela i Andrzeja Kmenta, obecnie kino.