Wstęp

Od początku istnienia osadnictwa na terenie Cieszyna ceremoniał pogrzebowy oraz miejsca pogrzebów zmieniały się wielokrotnie. Ofiary chorób zakaźnych, polegli w wyniku działań wojennych bądź zmarli śmiercią naturalną grzebani byli na terenie miasta. W zależności od stanu i pochodzenia, miejscem takim mogły być krypty w kościołach (dla zamożnych) bądź groby ziemne w różnych miejscach miasta, często w bezpośrednim sąsiedztwie budynków mieszkalnych. Najczęściej jednak cmentarze lokalizowane były w bezpośrednim sąsiedztwie kościołów. Najstarszym miejscem pochówku jest teren wokół rotundy na Górze Zamkowej, a po lokacji miasta Cieszyna w XIII wieku, powstaje cmentarz wokół kościoła św. Marii Magdaleny, który w okresie średniowiecza znajdował się na obecnym Placu Teatralnym. Poza średniowiecznym miastem, zbudowany został kościół o. o. Dominikanów (obecny kościół parafialny), miejsce pochówku cieszyńskich Piastów. Przed kościołem, na placu Św. Krzyża mieścił się przyklasztorny cmentarz dla dobroczyńców klasztoru.

Od średniowiecza funkcjonował w mieście szpital dla ubogich (Kościół św. Jerzego) z cmentarzem, który zamknięty został w 1901 roku. Na cmentarzu tym od wieków chowano zasłużonych dla miasta, bogatych i ubogich, nieznanych z imienia.

Przy ul. Michejdy pomiędzy kościołami Bonifratrów oraz św. Trójcy znajdował się od XVI wieku cmentarz epidemiczny, zlikwidowany w 1883 roku. Był najładniejszym cmentarzem z nagrobkami i epitafiami znanych cieszynian, między innymi księdza Leopolda Jana Szersznika.

Powstały na początku XVIII wieku kościół Jezusowy posiadał również swój cmentarz, zamknięty w 1887 roku, którego pozostałości można zauważyć w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła.

Siostry Elżbietanki rezydujące przy Rynku do początku XX wieku, posiadały tamże cmentarz czynny do 1883 roku.

W 1887 roku powstał cmentarz ewangelicki przy ul. Bielskiej.

W znacznym oddaleniu od centrum miasta zlokalizowane zostały dwa cmentarze żydowskie, stary z XVII wieku i nowy założony w 1907 roku.

Mimo istnienia wielu miejsc grzebalnych, rozwój urbanistyczny i zwiększające się zaludnienie Cieszyna, zmusiły władze komunalne do założenia nowego, obszernego cmentarza komunalnego. Wyznaczono teren oddalony znacznie od zabudowań miasta z uwagi na istniejące już przepisy sanitarne oraz możliwość rozbudowy.

Cmentarz Komunalny w Cieszynie położony jest po wschodniej stronie obecnej ul. Katowickiej a jego zachodnia granica jest odbiciem przebiegu tej ulicy. Założony został w 1891 roku na planie wydłużonego, nieregularnego wieloboku. Autorami rozplanowania najstarszej części cmentarza byli dwaj inżynierowie miejscy końca XIX wieku, Leonard Hulek i Markus Dalf. W latach około 1970 i 1990 cmentarz został powiększony w kierunku północnym, zaś autorami projektu rozbudowy byli w 1993 roku architekt Małgorzata Tyrna i Zbigniew Huczała.

Teren nieregularnego wieloboku, zlokalizowanego na znacznym spadku terenu w kierunkach południowym i wschodnim, podzielono na działy, w celu uzyskania symetrycznych pól, łatwych do podzielenia na kwatery grobowe.

Najwęższy, południowy bok cmentarza zajmuje nieomal w całości budynek bramy. W symbolice chrześcijańskiej budynek bramy oznacza przejście ze świata żywych w zaświaty. Jest to obiekt zbudowany na rzucie mocno wydłużonej litery E. Część centralną, najwyższą, stanowi brama przejazdowa na cmentarz, nakryta kopułą na bębnie, z 8 oknami zwieńczonymi półkoliście. Kopułę wieńczy krzyż. Pierwotnie w kopule zawieszony był dzwon, zniszczony w czasie II wojny światowej. Po obu stronach bramy przejazdowej znajdują się drzwi wejściowe, o zachowanej stylowej stolarce. Wnętrze bramy zachowało pierwotny układ, to jest przejazd z dwoma chodnikami po bokach oraz dwie naprzeciwległe antresole, na które prowadzą schodki. Z antresoli prowadzą wejścia do pomieszczeń administracyjnych. Antresole oddzielają od przejazdu żeliwne barierki. Nie zachowały się obecnie pierwotne posadzki przejazdu (zapewne bruk drewniany tłumiący odgłosy kół oraz kamienne płyty chodnikowe). Boczne ściany dekorowane są symetrycznie dwoma stiukowymi płaskorzeźbami, przedstawiającymi złożenie do grobu i zmartwychwstanie. Obie płaskorzeźby sygnowane są nazwiskiem znanego rzeźbiarza z Białej „Jos. Scheuerer Biala”. Pozostałe płaszczyzny ścian dekorują 4 panoplia (płaskorzeźby), ujęte w sztukatorskie ramki, wypełnione kompozycjami z symboli chrześcijańskich.

Do przejazdu przylegają symetrycznie dwa skrzydła, otwarte w kierunku cmentarza arkadowym podcieniem, od strony ulicy zamknięte są ścianą pełną, podzieloną pilastrami i dekorowaną sztukatorskimi panopliami jak w przejeździe i podcieniu. Ganki podcieni prowadzą do narożnych pomieszczeń różnej wielkości. W części zachodniej mieszczą się biura administracji, po stronie prawej urządzona jest kaplica o wystroju z połowy lat 90 - tych, autorstwa Iwony Szupiny - Brawańskiej. W tym aneksie mieści się również kostnica.

Plan pierwszej części cmentarza, z końca XIX wieku, dokładnie pokazuje rozplanowanie cmentarza od bramy głównej do krzyża. Osią założenia jest aleja biegnąca przez cały cmentarz. Teren ten podzielony został na 10 Grup (Działów), o kształcie zbliżonym do kwadratu. Wzdłuż alei głównej zlokalizowano groby i grobowce. Na ich tyłach, w każdym dziale zaprojektowano groby dziecięce. Poszczególne kwatery podzielone są ścieżkami na mniejsze kwadraty mieszczące regularne szeregi grobów ziemnych. Wzdłuż ogrodzenia wschodniego i zachodniego wytyczono trzy rzędy grobów ziemnych rozdzielonych ścieżkami równoległymi do opłocenia. Z uwagi na ukształtowanie terenu oraz mniejszą powierzchnię dział pierwszy posiadał jedynie groby wzdłuż brzegu działu, zaś reszta terenu zaprojektowana została jako park. Dziedziniec przy bramie głównej o kształcie półkola, posiadał również groby na półkolistym okręgu. Działy V i VI, mimo iż nie różniły się wielkością od pozostałych, zaprojektowane zostały inaczej. Do alei głównej otwierają się półkolami, z których półkole działu V jest arkadowym zespołem grobów, zaś półkole działu VI tworzy zakomponowana w tym kształcie zieleń. Generalnie układ grobów wówczas zaproponowany zachował się do dziś. Natomiast dział V i VI, który miał mieścić groby drogie i symboliczne zaprojektowany został w kilku wersjach; rozwiązania arkadowego na rzucie półkola (jak na planie), następnie z kolumnadą częściowo dwustronną na rzucie litery U, z kaplicą w centrum kompozycji, nakrytą dachem stożkowym czy też kaplicą zaprojektowaną w 1903 roku. Zapewne z uwagi na wybuch I wojny światowej, żaden z tych projektów nie został zrealizowany. Naprzeciw projektowanych grobowców arkadowych postawiono jedynie symboliczny grobowiec Burmistrza Cieszyna Johanna Demla von Elswehr, w kształcie sarkofagu na wysokim postumencie. Panteon w kształcie półkolistej pergoli zaprojektowany został i zrealizowany dopiero pod koniec lat 20-tych XX wieku. Brama cmentarna oraz niezrealizowana kaplica są budowlami zbliżonymi stylowo. Budowle te zaprojektowane zostały zapewne w biurach projektowych Rządu Krajowego w Opawie, bądź były wybudowane na podstawie projektu austriackiego, obowiązującego na terenie Monarchii Austro - Węgierskiej. Stosowanie projektów typowych dla budynków użyteczności publicznej obowiązywało np. w przypadku budowy dworców kolejowych, bądź budynków pocztowych itp. (Dworce kolejowe w Czeskim Cieszynie i Bielsku są wybudowane na podstawie identycznych projektów typowych).

Przez środek założenia cmentarnego prowadzi aleja główna, z której odchodzą aleje poprzeczne, rozdzielające teren cmentarza na działy, oznaczone tabliczkami żeliwnymi odlanymi w hucie trzynieckiej. Tabliczki te, w trzech, zbliżonych formalnie kształtach, są zapewne śladem sukcesywnej rozbudowy terenu cmentarza w kierunku północnym. Mniej więcej równolegle do alei głównej biegną aleje boczne, usytuowane nieomal wzdłuż ogrodzenia, aż do działu IX i X, za tymi działami teren znacznie się poszerza, zwłaszcza od strony wschodniej.

Geometryczny układ cmentarza urozmaicony został panteonem Alei Zasłużonych, zbudowanym w miejscu zarezerwowanym dla budowy kaplicy, niezrealizowanej zapewne w wyniku wybuchu I Wojny Światowej, w dziale V sarkofagiem burmistrza Johanna Demla von Elswehr oraz krzyżem erekcyjnym w dziale VI.

Panteon Alei Zasłużonych wybudowany został w połowie lat 30-tych XX wieku. Panteon ten został zaprojektowany przez Alfreda Wiedermanna, znanego, cieszyńskiego architekta, tworzącego głównie dla Bielska, gdzie powstały jego wybitne realizacje architektoniczne: budynek Straży Pożarnej przy ul. Grunwaldzkiej, Gimnazjum Polskie, okrąglak przy ul. Bohaterów Warszawy i inne.

Panteon zaprojektowany został w formie półkolistej kolumnady, tworzącej siedem komór grobowych. Kanelowane kolumny ustawione są na prostych bazach, zaś na kapitelach oparto wysokie, proste belkowanie. Całość porasta winorośl tworząc rodzaj nastrojowej pergoli. Kolumnada oraz podstawa wykonane są ze sztucznego kamienia (popularnego w budownictwie tego okresu lastryka drobnoziarnistego, drapanego). Od alei głównej do kolumnady prowadzi szeroka, półkolista ścieżka, łącząca się ponownie z aleją główną. Na tyłach kolumnady biegnie podobna ścieżka, obsadzona szpalerem żywotnika. Ścieżki te są obecnie asfaltowe, lecz pierwotnie posiadały nawierzchnię wysypaną drobnym żwirkiem bądź były brukowane. Półkole trawnika przed panteonem zdobi współczesna kompozycja z niskiego, strzyżonego bukszpanu. Po bokach rosną stare iglaki: jałowiec sabiński, żywotnik zachodni, świerk kłujący.

Na poszczególnych grobach znajdują się płyty nagrobkowe z różnych lat XX wieku, wykonane w różnych technikach i stylach i z różnych materiałów: granitu, dwa identycznie opracowane z alabastru, z piaskowca i marmuru.

Komora środkowa podkreślona jest kolumnami zdwojonymi. Przed nimi, na cokołach umieszczone są dwie kwadratowe lampy z brązu.

W komorze pierwszej od lewej strony znajduje się płyta nagrobna z napisem: „Gustaw Morcinek, syn i piewca Ziemi Śląskiej, ur. 25.VIII.1891 w Karwinie, zm. 20.XII. 1963 w Krakowie”.

Gustaw Morcinek, syn górnika, w młodości pracował również jako górnik. Ukończył Seminarium Nauczycielskie, pracował jako nauczyciel w Skoczowie w latach 1920-36. Uczestniczył w akcji plebiscytowej za przyłączeniem Śląska Cieszyńskiego do Polski. W czasie II wojny światowej przebywał w obozach koncentracyjnych. Dzięki poparciu Zofii Kossak-Szatkowskiej publikował powieści społeczno-obyczajowe związane ze Śląskiem i pracą górników. W latach 1952-56 był posłem na Sejm.

Komora druga: „dr h. c. Franciszek Popiołek 1868-1960, wychowawca – historyk - działacz”.

Franciszek Popiołek rodem z okolic Krakowa, przybył na teren Śląska Cieszyńskiego przed 1914 rokiem, do tworzącego się polskiego gimnazjum (Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego) a z czasem został tam dyrektorem. Jako pierwszy polski historyk opracował dzieje Śląska Cieszyńskiego wydając szereg książek.

Komora trzecia: „Ten ci jest miłośnik Braci i Ludu, II Mach.15.14., ks. Prałat Józef Londzin, ur. 3.II.1862, zm. 21.III.1929, kapłan, patriota, niestrudzony pracownik, długoletni katecheta gimn., poseł, senator, burmistrz miasta Cieszyna i b. prezes Rady Narodowej. Żyj w Panu i wstawiaj się za nami”.

Józef Londzin urodził się w Zabrzegu koło Czechowic w rodzinie nauczyciela, zbieracza i miłośnika kultury miejscowej. Redaktor „Gwiazdki Cieszyńskiej” sekretarz, skarbnik i działacz „Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego”, „Dziedzictwa bł. Jana Sarkandra” założyciel Muzeum Etnograficznego. Wraz z Janem Michejdą i Tadeuszem Regerem stanął w 1918 roku na czele Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego. Poseł do Sejmu Polskiego, od 1927 roku burmistrz miasta. Doprowadził do komasacji zbiorów muzealnych i kolekcji w jedno muzeum, które lokalizowane zostało na cieszyńskim zamku. Był także prezesem Polskiego Towarzystwa Turystycznego Oddział w Cieszynie, twórcą Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego w Cieszynie, działaczem Macierzy, pisarzem, naukowcem.

Komora czwarta, centralna mieści alabastrowy obelisk w kształcie półwalca z krzyżem w części centralnej, pod nim, na tle liści laurowych herb Cieszyna, niżej napis: „Zasłużonym miasto Cieszyn, mieli pieczę o lud i wiarę”. Napis z nałożonych liter odlanych z brązu rozmieszczonych nieregularnie, może sugerować korekty tekstu w latach powojennych.

„Mężowie wielkiej mocy i mądrością obdarzeni (EKKLI. 44.3.) Karol Miarka, nieugięty obrońca i przewodnik ludu górnośląskiego, niestrudzony publicysta i wydawca pism, ur. 22.X.1825 w Pielgrzymowicach zmarł 15.VIII.1882 w Cieszynie”. Był czynnym organizatorem śląskiego ruchu społecznego i kulturalnego, przyczynił się do nawiązania kontaktów Śląska z innymi dzielnicami Polski.

„Paweł Stalmach - budziciel ludu śląskiego, nieustraszony bojownik w obronie praw narodu, pełen poświęcenia dziennikarz, ur. 13.VIII.1824 w Bażanowicach, zmarł 13.XI.1891 w Cieszynie”. Wykształcony w Bratysławie i Wiedniu, na Zjeździe Słowiańskim w Pradze deklarował przynależność ludu śląskiego do narodu polskiego. Po powrocie do Cieszyna redagował „Tygodnik Cieszyński”, który w 1851 roku przekształcił się w „Gwiazdkę Cieszyńską”, inicjował powstanie wielu polskich stowarzyszeń: Czytelni Polskiej i Biblioteki dla Ludu Księstwa Cieszyńskiego. Działał na rzecz powołania polskiej szkoły podstawowej.

„Ks. Msgr. Ignacy Świeży, Prof. Gimn. założyciel Związku Śląskich Katolików i Dziedzictwa bł. Jana Sarkandra, długoletni poseł do Rady Państwa i na Sejm Śląski. Ur. 12.X.1839 w Kończycach Wielkich, zm. 22.X.1902 w Cieszynie”.

Założyciel katolickiego stowarzyszenia wydawniczego „Dziedzictwo bł. Jana Sarkandra dla Ludu Polskiego na Śląsku”, założyciel Gimnazjum Polskiego w Cieszynie, Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego. Autor wielu artykułów i pogadanek.

Ignacy Świeży, Karol Miarka i Józef Londzin pochowani byli na cmentarzu przy kościele p. w. św. Jerzego. Po wybudowaniu panteonu ich szczątki tam przeniesiono.

Komora piąta: „dr Leonard Demel von Elswehr, 6.IV.1856-17.I.1915, Burmistrz Cieszyna 1892-1908 i 1913-1915.” Syn poprzedniego burmistrza miasta Johanna Demla, pochowanego w sarkofagu naprzeciw panteonu.

Komora szósta: „dr Władysław Michejda, adwokat i burmistrz miasta Cieszyna, ur. w Nawsiu 14 marca 1876, zm. w Cieszynie 1 kwietnia 1937”.

W niemieckiej gazecie Silesia nr 78 z 5.IV.1937 znajduje się adnotacja, że ojciec Władysława Michejdy leży również w tej alei obok Józefa Londzina, brak jednak dokładnych danych.

Komora siódma: „śp. Ludwik Brożek, 1907-1976” Urodzony 25.VIII.1907 w Karwinie zmarł 7.VI.1976 roku w Cieszynie. Badacz śląskiego folkloru, bibliograf. Początkowo pracował jako nauczyciel, od 1930 roku był związany z „Zaraniem Śląskim”.W 1945 roku został kustoszem Muzeum Miejskiego w Cieszynie oraz oddziału zabytkowego Biblioteki Śląskiej. Badacz literatury, publicysta, autor wielu przyczynków dotyczących literatury ludowej na Śląski Cieszyńskim, autor wielu prac naukowych.

Po drugiej stronie alei głównej, w dziale VI znajduje się symboliczny nagrobek z białego marmuru, w kształcie sarkofagu – trumny, umieszczonej na wysokim, wielostopniowym, kamiennym cokole, z napisem pierwotnie niemieckim. Na dole dodana współcześnie tabliczka z napisem „dr Johann Demel von Elswehr, 1825-1892, burmistrz Cieszyna 1861-1875 i 1876-1892”.

Urodzony w Cieszynie niemiecki adwokat, reprezentował Niemców ze Śląska Cieszyńskiego w parlamentach frankfurckim w 1848 i 49 roku, parlamencie wiedeńskim oraz na Sejmie Śląskim w Opawie. Jako burmistrz, przekształcił prowincjonalny Cieszyn w ośrodek administracyjny okręgu przemysłowego, rozbudował miasto o nowe przedmieścia, wprowadził w mieście kanalizację oraz oświetlenie. Torpedował inicjatywy narodowościowe Polaków. Na Sejmie Śląskim w Opawie odrzucił wniosek polskich posłów w sprawie wykluczenia języka niemieckiego, jako wykładowego w pierwszych klasach szkół powszechnych i wprowadzenia języka polskiego i czeskiego. Zmarł w Opawie, zaś pochowany został w grobowcu rodzinnym, na cmentarzu przy kościele św. Jerzego, następnie przeniesiony został na cmentarz komunalny.

Pomnik ten otaczają półkolem drzewa liściaste o dużych obwodach, lipy drobnolistne, klon jawor. Wokół grobowca, symetryczne zakomponowane ścieżki wysypane są żwirkiem.

Tuż obok, przy alei głównej, stoi tzw. Socjalistyczna Aleja Zasłużonych. Jest to rozczłonkowana ściana, zbudowana z pionowych płyt lastrykowych i płyt nagrobnych. W części środkowej ozdobiona jest symetrycznie zakomponowaną płaskorzeźbą – odlewem, przedstawiającym herb Cieszyna w tondzie, ujętym stylizowaną, mięsistą roślinnością oraz napisem „Zasłużonym Miasto Cieszyn”. Autorem monumentu jest Jan Herma.

Składa się ona z 5 komór grobowych. Napisy na płytach poziomych: „Maria Wardas, 5.7.1907-17.4.1986, Jan Foltyn 17.9.1903-24.6.1986, Bronisław Czuma, 14.9.1918-19.6.1976, Wincenty Zając, 28.3.1903-16.2.1975, Aurelia Zając 20.10.1904-8.1.1983.”

Maria Wardas - pisarka częściowo pisząca cieszyńską gwarą; Jan Foltyn, nauczyciel, działacz Macierzy, wieloletni dyrektor Teatru w Cieszynie, powstaniec śląski; Bronisław Czuma, dyrektor fabryki Celma; Wincenty Zając, nauczyciel, Przewodniczący Miejskiej Rady Narodowej w Cieszynie, działacz PTTK; Aurelia Zając, żona Wincentego, działaczka ruchu kobiecego.

Centralnym punktem alei głównej jest krzyż erekcyjny. Aleja główna przecina się z eksponowaną aleją boczną, tworząc półokrąg na granicy działów IX, X, XI, XII. Krzyż erekcyjny z 1891 roku, wykonany jest z czarnego granitu wraz z podstawą ustawioną na dwu kamiennych schodach. Postać Chrystusa jest wykonana z ceramiki – rodzaju biskwitu. Od frontu, do postumentu przytwierdzona jest tablica z napisem: „Jam jest zmartwychwstanie i żywot, kto we mnie wierzy choćby umarł żyć będzie”.

Okrąg tego placu podkreślają drzewa liściaste, klon pospolity, klon jawor i dwa kasztanowce białe.

Od krzyża prowadzi dalej aleja główna obsadzona po obu stronach kasztanowcami oraz klonem, jaworem, a następnie lipami. Między kasztanowcami a rzędem nagrobków działu XI i XII znajduje się trawnik ze świerkami kłującymi, po jednym z każdej strony szpaleru. Ta część cmentarza zakomponowana została w charakterze parkowym.

Na terenie cmentarza zlokalizowane są ponadto inne zespoły, zbiorowych grobów ziemnych.

W Dziale IV znajdują się groby sióstr zakonnych Boromeuszek. Nad całością góruje wysoki krzyż z jasnego marmuru ustawiony na wysokim postumencie, dekorowanym dwoma wolutami, z symbolem Boromeuszek na środku i napisem „S.Caroli B. Sorores Misericordia, U Pana jest Miłosierdzie i obfite u niego odkupienie”. W bezpośrednim sąsiedztwie krzyża znajdują się identyczne, współczesne nagrobki granitowe. Pochowano tutaj 202 siostry Boromeuszki. Do niedawna, przy bocznej alei tego działu, pod ogrodzeniem zobaczyć można było najstarsze groby ziemne z niskimi stellami nagrobnymi zdobionymi identycznymi, owalnymi, emaliowanymi tablicami z nazwiskami zmarłych sióstr.

Nieopodal znajduje się zespól grobów 39 sióstr Elżbietanek. Groby usytuowane są w dwu rzędach. Są to lastrykowe płyty z kamiennymi stellami z inskrypcją. Między grobami stoi wysoki krzyż z jasnego marmuru, o formie identycznej jak krzyż s.s. Boromeuszek lecz z symbolem zakonu Elżbietanek.

Zespół grobów o. o. Bonifratrów jest wydzielony niskim opłoceniem i mieści 23 groby, w dwu rzędach. Są to groby ziemne oraz nakryte płytami lastrykowymi. W centrum krzyż identyczny jak u sióstr lecz z symbolem bonifraterskim - jabłkiem granatu i napisem „F.F. Misericordie” .

Na końcu działu XVI aleję zamyka podłużny, wysoki grobowiec zbiorowy wykonany z piaskowca brenneńskiego ze schodkami pośrodku. Tylną ścianę stanowią symetrycznie zakomponowane 2 marmurowe tablice, flankowane szerokimi słupkami oraz wysoka stella w centrum kompozycji, na niej napis „Z ich męczeństwa i krwi nasza wolność”, nad napisem płaskorzeźba – odlew orła bez korony. Stella prawa posiada napis: „Ofiarom faszyzmu hitlerowskiego w 20 rocznicę wybuchu II wojny światowej ufundował Związek Bojowników o Wolność i Demokrację” natomiast stella lewa z napisem: „W mogile tej spoczywa 81 męczenników zamordowanych w latach 1944-45 na cmentarzu żydowskim w Cieszynie” upamiętnia śmierć 65 Polaków, 15 Czechów i 1 Włocha. Na niewielkiej białej tabliczce wmurowanej po prawej stronie schodków wejściowych znajduje się słabo czytelny napis „Les ancien des stalags… et X à leurs camarades de toutes nations morts en captivités, août 1965”.

W Dziale XXVI znajduje się kwatera żołnierska z lat 1914-1939. Składa się z rzędów identycznych, betonowych krzyży żołnierskich, ułożonych w kształcie odwróconej litery U. Centralnie ustawiony jest krzyż z nazwiskami poległych żołnierzy, wyrytymi na czterech bokach postumentu. Do początku lat 90-tych XX wieku mogiły posiadały obramienia i napisy. Nagrobki pochowanych tutaj wojskowych austriackich, zmarłych w cieszyńskich szpitalach w latach 1914-1918, wykonane zostały dzięki fundacji: hr Gabrieli Thun z Kończyc Wielkich, katolickiego Stowarzyszenia Męskiej Młodzieży Polskiej i korpusu podoficerskiego 4 PSP w Cieszynie około 1930 roku.

W części wschodniej tego działu znajdowały się mogiły internowanych w latach 1944-45 żołnierzy włoskich. Po wojnie ich szczątki zostały ekshumowane i wywiezione do Włoch. Miejsce to uległo zapomnieniu.

Po przeciwnej stronie ścieżki, już w dziale XXXI znajduje się mogiła zbiorowa milicjantów, składająca się z kilku betonowych krzyży żołnierskich (identycznych jak na mogiłach żołnierskich, być może zabranych z tej kwatery), otoczonych niskim opłoceniem i pokryta niską zielenią. Na grobie nie ma żadnej inskrypcji ani tablic.

W dziale XV znajdowały się do niedawna groby żołnierzy niemieckich. W 1997 roku szczątki zostały ekshumowane i pochowane na cmentarzach we Wrocławiu i Siemianowicach Śląskich.