Budynek dawnej Miejskiej Szkoły Ludowej

Wychodząc z budynku Sądu Rejonowego kierujemy się w lewą stronę, przechodzimy przez Górny Rynek i fragment ul. Wyższa Brama, by skręcając w prawo znaleźć się na Placu Wolności. U jego końca, po lewej stronie znajduje się Budynek dawnej Miejskiej Szkoły Ludowej Plac Wolności 7

Neorenesansowy gmach obecnej Szkoły Podstawowej nr 4 i Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika wzniesiony został w 1879 roku przez władze Cieszyna z przeznaczeniem na miejską szkołę ludową dla chłopców i dziewcząt (Städtische Volksschule). W 1875 roku Rada Miejska rozpisała konkurs na projekt nowej szkoły i powierzyła jego rozstrzygnięcie Austriackiemu Stowarzyszeniu Inżynierów i Architektów w Wiedniu (Oesterreichisches Ingenieur und Architekten Verein). Konkurs odbił się szerokim echem wśród architektów w całej monarchii. Wpłynęło 56 projektów i już w marcu 1876 roku jury pod przewodnictwem Henryka von Ferstela, twórcy Kościoła Wotywnego i budynku Uniwersytetu we Wiedniu, rozstrzygnięto konkurs. Zwyciężył projekt, który wyszedł z wiedeńskiej pracowni architektonicznej Ferdynanda Fellnera i Hödla. Do budowy realizowanej przez miejskiego budowniczego Alojzego Jedecka przystąpiono w kwietniu 1877 roku, a zakończono ją w dwa lata później. Jako miejsce lokalizacji wybrano pustą parcelę znajdującą się na rogu Placu Następcy Tronu Rudolfa i ul. Cesarzowej Elżbiety (obecnie Plac Wolności i ul. Pawła Stalmacha). Budynek posiada formę zamkniętego czworoboku o wymiarach 50 na 42 m z wewnętrznym dziedzińcem. Regularna bryła otrzymała zewnętrzny neorenesansowy wystrój. Harmonię kompozycji budynku uwydatniają kondygnacje o równej wysokości i rytmicznie rozmieszczone okna oraz ich rozczłonkowanie za pomocą pilastrów i belkowania. Główna fasada podkreślona została przez centralną bramę wjazdową i symetryczne boczne ryzality. Niektóre z reprezentacyjnych pomieszczeń szkoły, jak hole wejściowe i szkolna aula, otrzymały także neorenesansowy wystrój. Uroczyste otwarcie szkoły w obecności ministra wyznań i oświaty Karola von Stremayera, przybyłego specjalnie na tą okazję z Wiednia, odbyło się 13 września 1879 roku. Odsłonięta została wtedy, znajdująca po dziś dzień w holu Liceum, pamiątkowa tablica z białego marmuru z niemieckim napisem: „Der Bau dieser Volksschule wurde unter der Regierung Sr. Majestät des Kaisers Franz Josef I. von der Stadtgemeinde Teschen nach dem preisgekrönten Entwurfe der Wiener Architekten Fellner und Hödl am 12. April 1877 begonnen und am 31. Juli 1879 vollendet. Die Eröffnung des Unterrichtes in diesem Volksschulgebäude erfolgte am 15. September 1879. Die göttliche Vorsehung walte über demselben. Ausgeführt wurde dieser Bau unter Leitung der Stadtingenieure Carl Khünl vom 1. Mai 1877 bis 15 Jänner 1879 und Architekt Carl Stadler von Wolffersgrün vom 16. Jänner 1879 bis 31. Juli1879 durch den Stadt Baumeister Alois Jedeck.“ („Budowa tej Szkoły Ludowej została w dniu 12 kwietnia 1877 roku rozpoczęta za panowania jego Cesarskiej Mości Franciszka Józefa I przez Gminę miejską Cieszyn, według nagrodzonego w konkursie projektu wiedeńskich architektów Fellnera i Hödla i 30 listopada 1879 roku zakończona. Rozpoczęcie zajęć szkolnych w tym budynku Szkoły Ludowej nastąpiło 15 września 1879 roku. Niechaj Opatrzność boska ma tę szkołę w swojej opiece. Tę budowlę prowadził miejski budowniczy Alojzy Jedeck pod kierownictwem inżynierów miejskich Karola Khünla od 1 maja 1877 roku do 15 stycznia 1879 roku i architekta Carla Stadlera von Wolffersgrün od 16 stycznia 1879 roku do 31 lipca 1879 roku.”). Po otwarciu nowoczesny budynek szkoły budził podziw współczesnych i dumę ojców miasta. Stał się częstym celem odwiedzin znamienitych gości bawiących w Cieszynie. W rok po otwarciu szkoły, 18 października 1880 roku, jej progi przekroczył sam cesarz Franciszek Józef I. Zachwycał się tą świeżą jeszcze budowlą, spełniającą ówczesne najnowocześniejsze wymagania dla zakładów wychowawczych. Po przedstawieniu sobie nauczycieli, cesarz polecił uczniom udanie się do swoich klas, gdzie z zadowoleniem przysłuchiwał się ich egzaminowaniu w języku niemieckim, polskim i czeskim. Na pamiątkę zasadził przed szkołą, imponujący dziś swą wielkością, „Cesarski dąb”. Także inni członkowie habsburskiej rodziny przejawiali zainteresowanie szkołą. Dnia 25 października 1882 roku odwiedził ją książę cieszyński Albrecht, zaś 27 września 1885 roku arcyksiążę Fryderyk. Budynek szkoły zapisał się znacząco w historii Śląska Cieszyńskiego. W czasie pamiętnych wydarzeń 1918 roku na placu przed szkołą, w nocy 31 października polscy oficerowie pod przywództwem porucznika Klemensa Matusiaka aresztowali austriackiego komendanta cieszyńskiego garnizonu, pułkownika J. Gerndta. Udali się do biur komendy garnizonu w budynku szkoły, gdzie Gerndt zrzekł się swych funkcji i przekazał je Polakom. Dla upamiętnienia tego faktu Plac Rudolfa nazwano potem Placem Wolności, zaś w 70. rocznicę tych wydarzeń, w 1988 roku, odsłonięty został przed szkołą Pomnik Niepodległości.