8. Przemysław I Noszak * 1332/1336 +1410

      Był najwybitniejszym księciem cieszyńskim w ciągu stuleci. Syn Kazimierza I i Eufemii, córki księcia mazowieckiego, Trojdena I. Żonaty (ok. 1360-1363) z Elżbietą (*1347/1350 + I 1374), córką księcia kozielsko-bytomskiego, Bolesława. Z małżeństwa Prze-mysława z Elżbietą urodziło się 3 dzieci: Przemysław prze-widywany jako książę oświęcimski, Bole-sław, dla którego po śmierci ojca prze-widywano tron cie-szyński oraz Anna, wydana za księcia lubińskiego Henryka IX.
      Jeden z najwybitniejszych Piastów śląskich pełnego średniowiecza. Od roku 1355 brał aktywny udział w życiu politycznym, stając się z biegiem czasu jedną z najważniejszych postaci na dworze władców czeskich: cesarza Karola IV i króla Wacława IV. W ich służbie sprawował rozliczne, nieraz bardzo ważne zadania dyplomatyczne. W 1361 r. doprowadził do zawarcia układu pomiędzy Karolem IV a margrabią brandenburskim Karolem V. W tymże roku uczestniczył w przejęciu przez cesarza Karola IV spadku po Ludwiku Wittelsbachu. Strzegł również interesów Karola w Brandenburgii. Podjął się uwieńczonych powodzeniem starań o rozbicie sojuszu króla Węgier Ludwika Wielkiego Andegaweńskiego z książętami niemieckimi, którzy w poparciu Ludwika upatrywali szansy zapobieżenia przejęcia Brandenburgii przez Luksemburgów.
      W 1380 r. Przemysław Noszak rozpoczął wielką karierę polityczną o wymiarach ogólnoeuropejskich. Wtedy to bowiem powierzono mu ważną, jakkolwiek zakończoną niepowodzeniem misję w Paryżu, gdzie jego zadaniem było utrzymanie zagrożonego sojuszu Czech z Francją (przyczyną zadrażnień czeskich Luksemburgów z Walezjuszami było popieranie przez władcę Czech papieża Urbana VI, gdy tymczasem król francuski, Karol V, poparł antypapieża Klemensa VII). Po powrocie z Paryża Przemysław udał się na przełomie 1380 i 1381 r. do Anglii, gdzie prowadził rokowania w sprawie małżeństwa córki Karola IV, Anny, z królem Anglii Ryszardem II. Książę cieszyński otrzymał od króla Ryszarda uposażenie w wysokości 500 funtów szterlingów rocznie w nagrodę za pomyślne załatwienie sprawy. Po powrocie z Anglii wyruszył ponownie do Paryża, aby wyjednać zawarcie pokoju pomiędzy toczącymi (stuletnią) wojnę Anglią i Francją. Ponadto miał doprowadzić do poprawy stosunków politycznych Wacława IV z królem Francji.
      Ważne miejsce w jego działalności dyplomatycznej zajmowała Rzesza. Uczestniczył między innymi w licznych sejmach Rzeszy. W początkach lat osiemdziesiątych XIV wieku został z ramienia Wacława IV wikariuszem króla rzymskiego na kraje niemieckie. Jego zadaniem była pacyfikacja napiętej atmosfery w Rzeszy. W 1384 r. udało mu się (wspólnie z margrabią morawskim Jodokiem oraz palatynem reńskim Ruprechtem) doprowadzić do zawarcia wpierw rozejmu (w Heidelbergu) a następnie pokoju (w Koblencji) pomiędzy walczącymi stronami. Po raz kolejny pośredniczył w sporze Związku Miast z książętami niemieckimi w 1389 r., tym razem jednak bez rezultatu. Pomimo to powierzono mu udział w rokowaniach dotyczących przebiegu granicy pomiędzy Czechami a Miśnią.
      W drugiej połowie lat osiemdziesiątych XIV wieku zaznaczył się też udział Przemysława Noszaka w życiu wewnętrznym Czech. Między innymi na przełomie 1385 i 1386 roku pomyślnie pertraktował pomiędzy profesorami czeskimi a profesorami obcych narodowości uniwersytetu praskiego: czasowo udało mu się zażegnać spór, który w przyszłości doprowadzi do emigracji obcych profesorów z Pragi. W tymże 1386 r. pełnił godność gubernatora Czech podczas wyjazdu króla Wacława IV.
      Ożywająca w 4 ćwierci XIV stulecia świadomość narodowa czeskiej średniej i wyższej szlachty, i jej niechęć do posiadających zbyt duży wpływ na losy państwa ludzi obcych postawiła Przemysława Noszaka w trudnym położeniu. W rezultacie został przez szlachtę czeską odsunięty, a jego miejsce w radzie królewskiej zajął książę opawsko- raciborski. W rezultacie pomiędzy obojga książętami zapanowała nieprzyjaźń, której kulminacyjnym punktem było zamordowanie w 1406 roku syna księcia Przemysława, również o imieniu Przemysław. Pomiędzy książętami cieszyńskim a opawsko-raciborskim omal nie doszło do wojny: konflikt zakończono zwarciem pokoju w Żorach 7 listopada 1407 r.
      Zamieszki w Czechach i idące w ślad za tym osłabienie państwa wywoływało w jego poszczególnych częściach różne reakcje. Na Śląsku tutejsi książęta, szlachta i mieszczaństwo w międzyczasie, w latach 1387 i następnych (między innymi w 1402) organizowali Związek Śląski, którego celem było zapewnienie tej dzielnicy spokoju wewnętrznego i pokoju z sąsiadami, zwłaszcza, że zaczęła się plenić działalność różnego rodzaju rabusiów. Przemysławowi Noszakowi, z racji ogromnego doświadczenia dyplomatycznego, a także dużego autorytetu, powierzono rolę jednego z przywódców Związku. Owocem tej działalności było między innymi zawarcie 12 VI 1397 r. (przy współudziale innych książąt śląskich) układu z królem Polski, Władysławem Jagiełłą, na mocy, którego obie strony zobowiązywały się do zwalczania rozbójnictwa na pograniczu. W działaniach tych Przemysław Noszak zyskał zaufanie Władysława Jagiełły, który wyraził zgodę na przekazanie księciu cieszyńskiemu w zastaw ziemi lublinieckiej i oleskiej za sumę 1000 grzywien praskich przez wojewodę krakowskiego Spytka z Melsztyna, którą ten otrzymał od Jagiełły po uprzednim zdobyciu jej w 1396 r. w wojnie z Władysławem Opolczykiem. Zastaw ten książę cieszyński trzymał do 1401 r. Innym z przykładów zaangażowania się księcia cieszyńskiego w sprawy śląskie jest jego pośrednictwo w 1406 r. w sporze pomiędzy wdową po księciu opolskim, Władysławie, Ofką, a księciem niemodlińskim Bernardem. W 1410 r. Przemysław Noszak podjął się również pertraktacji pomiędzy Polską a Zakonem Krzyżackim w celu zakończenia wojny polsko-krzyżackiej. Pertraktacje te zakończyły się niepowodzeniem.
      Koligacje rodzinne angażowały go również w działal-ność na Mazowszu. Był siostrzeńcem książąt mazowieckich: Janusza I i Siemowita IV. Brał udział w obu ślubach córki Siemowita IV, Małgorzaty: w pierwszym w IV 1369 r. z kandydatem Kazimierza Wielkiego do tronu polskiego, Kaźkiem ze Słupska, a po jego śmierci w drugim, w VII 1379 r. z księciem lubińskim, Henrykiem z Blizną. W jej też imieniu występował w roli arbitra w sprawie posagu księżnej.
      Bardzo mocna pozycja na dworze praskim, a także zapobiegliwość i gospodarność umożliwiły księciu Przemysławowi uzyskanie szeregu nabytków na Śląsku, które uczyniły go najsilniejszym Piastem śląskim przełomu XIV i XV wieku. Najwcześniej, gdyż w 1355 r. w trakcie rokowań w Pradze uzyskał (wespół z ojcem, księciem Kazimierzem) połowę księstwa kozielsko-bytomskiego, a mianowicie: ziemię toszecką i pyskowicką oraz połowę ziemi bytomskiej i gliwickiej jako opiekun małoletnich córek zmarłego w 1354 r. Bolesława: Elżbiety, Eufemii i Bolki. Kasztelanię kozielską otrzymał natomiast książę oleśnicki Konrad, z tytułu wcześniejszego małżeństwa z Eufemią, córką Władysława kozielsko -bytomskiego (siostrą Kazimierza), a także jako przedstawiciel jej dwóch sióstr: Agnieszki i Katarzyny. Wdowa po księciu Władysławie, Lukarda, otrzymała pozostałą połowę ziemi bytomskiej. Decyzje te zostały zatwierdzone przez Karola IV w Pradze w 1358 r. W Pradze też, w 1355 roku, Przemysław Noszak został wyznaczony na męża Elżbiety. Podstawą starań obu książąt o spadek był przywilej nadany książętom bytomskim przez Jana Luksemburskiego w 1327 r. zezwalający na przekazanie księstwa - w razie braku męskiego sukcesora - córkom księcia bytomskiego. O spadek ten książęta cieszyńscy stoczyli w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XIV wieku ostry spór z Konradem oleśnickim, który wpierw próbował przejąć całość dziedzictwa Piastów bytomskich, a następnie dział księżnej Lukardy, przy jej zresztą poparciu. Finał sporu rozstrzygnął się w 26 stycznia 1369 r., kiedy to w wyniku losowania książę cieszyński otrzymał część południowo wschodnią ziemi bytomskiej, wraz z południową częścią Bytomia, zaś książę oleśnicki północno-zachodnią.
      W 1372 r. otrzymał od Karola IV ekspektatywę na księstwo oświęcimskie, które przejął w roku 1405, po śmierci księcia Jana III. Wówczas też znalazł się w posiadaniu Siewierza i ziemi siewierskiej. W 1384 r. książę cieszyński dzięki poparciu Wacława IV znalazł się w posiadaniu części księstwa głogowskiego wraz z połową Głogowa. W roku następnym, 1385 odkupił od księcia ziębickiego Bolka, Strzelin.
      U schyłku życia Przemysław podzielił swoje księstwo. Jedyny pozostały przy życiu syn - Bolesław - otrzymał księstwo cieszyńskie, połowę Głogowa wraz z przynależną częścią księstwa, należną mu część księstwa kozielsko-bytomskiego oraz Górę i Siewierz. Syn zmarłego tragicznie księcia Przemka, Kazimierz, otrzymał księstwo oświęcimskie, Strzelin, Toszek, Kęty i Zator.
      Mniej czytelna jest działalność wewnętrzna Przemysława Noszaka w księstwie cieszyńskim.

/K. Jasiński: Rodowód, s. 140-144, J. Spěvaček: Vaclav IV, passim, tenże: Karel IV, passim, I. Panic: Działalność polityczna, s. 28-45, tenże: Służba dyplomatyczna, s. 17-25/.