Szukaj w: Wybierz kategoriďż˝ z ktďż˝rej chcesz wyszukaďż˝, nastďż˝pnie klawiszem Tab przejdďż˝ do pola wyszukiwaniaWszędzieRelacje z imprez / artykuły / komunikatyImprezy nadchodząceKsiążka adresowaZabytkiOgłoszeniaPublikacjeOsobistości Wyszukiwarka, wpisz szukanďż˝ frazďż˝ Przycisk szukaj

Ślady św. Edmunda Campiona (1540–1581) w Cieszynie

2019-07-03

W latach 20. ubiegłego wieku na łamach pisma „The Woodstock Letters” wydawanego w seminarium jezuickim w Woodstock (stan Maryland – USA), odnotowano w cieszyńskich zbiorach obecność XVI-wiecznego rękopisu związanego z osobą angielskiego jezuity Edmunda Campiona (1540–1581).

Prawie sto lat później, bo w roku 2013, manuskrypt stał się obiektem zainteresowania dr Clarindy Calmy z Wyższej Szkoły Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie i dr Gerarda Kilroya z St. Catharine’s College Uniwersytetu Oksford, którzy postanowili zweryfikować hipotezę, że rękopis przechowywany w Książnicy Cieszyńskiej jest autografem kanonizowanego w 1970 roku Edmunda Campiona. Potwierdzenie tej tezy pozwoliłoby nadać rękopisowi rangę relikwii.

Jezuita był jedną z ofiar prześladowań religijnych, które miały miejsce w Anglii na przełomie wieków XVI i XVII. Po przybyciu do elżbietańskiej Anglii w 1580 roku w celu założenia misji papieskiej, w niedługim czasie został uwięziony w Tower, poddany wielokrotnym torturom i stracony na początku grudnia 1581 roku. Campion wstąpił do Towarzystwa Jezusowego w Rzymie. Nowicjat odbył w Brnie na Morawach, a następnie przez sześć lat wykładał retorykę i filozofię w kolegium jezuickim św. Klemensa w Pradze. Właśnie z tym ostatnim miejscem związany jest – z uwagi na swe powstanie – wspomniany wyżej XVI-wieczny manuskrypt zatytułowany Concionale ex concionibus a R[everedissimo] P[atre] Edmundo Campiano S[ocietatis] J[esu] pronunciatis collectum A[nno] D[omini] 1599, zawierający m.in. domniemany autograf angielskiego świętego.

W Cieszynie ów rękopis znalazł za sprawą Leopolda Jana Szersznika (1747–1814), który przebywał w Pradze po niemal dwóch wiekach, jakie upłynęły od pobytu tam Campiona. Kasata jezuitów dokonana w 1773 roku zmusiła cieszyńskiego jezuitę do opuszczenia Pragi i ostatecznego powrotu do rodzinnego miasta. W okresie kilkunastoletniego pobytu na Morawach i w Czechach Szersznik zgromadził cenną kolekcję druków i rękopisów. Dzięki cesarskiemu reskryptowi zezwalającemu byłym jezuitom na zatrzymanie książek, które w chwili kasaty zakonu znajdowały się w ich dyspozycji, zbiór ten wzbogacił się o wiele cennych druków i rękopisów pozyskanych z biblioteki kolegium akademickiego św. Klemensa w Pradze. Omawiany rękopis posiada sygnaturę SZ DD V 8. Z uwagi na swoją wartość już wcześniej został poddany kompleksowym zabiegom konserwacyjnym. Wykonana została również jego kopia cyfrowa, dostępna za pośrednictwem internetowego profilu Książnicy Cieszyńskiej w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej.

W dniu 29 kwietnia 2013 roku w Książnicy Cieszyńskiej dr Clarinda Calma i dr Gerard Kilroy w czasie wykładu poświęconego osobie Edmunda Campiona i cieszyńskiemu rękopisowi o tytule „Ślady Oksfordczyka w Cieszynie”, przedstawili wstępne ustalenia z przeprowadzonych badań. Pomimo że wstępnie odrzucono teorię, jakoby rękopis z biblioteki Leopolda Jana Szersznika był prawdziwym autografem Edmunda Campiona, badacze uznali go za niezwykle ciekawy z uwagi na okoliczności powstania. Według poczynionych przez nich ustaleń manuskrypt (a przynajmniej jego część) został sporządzony przez uczniów Campiona w kolegium jezuickim w Pradze około dwa lata przed śmiercią angielskiego jezuity. Według przypuszczeń badaczy pośpiesznie spisywane i w wielu przypadkach trudne do rozszyfrowania teksty kazań były sporządzane m.in. w trakcie słuchania homilii Campiona, wygłaszanych regularnie dla studentów filozofii.

W 2015 roku dr Gerard Kilroy, posiadający już w swoim dorobku pracę monograficzną poświęconą osobie Edmunda Campiona – „Edmund Campion. Memory and Transcription” (Londyn, 2005) opublikował dzieło „Edmund Campion. A scholarly life” (Farnham, cop. 2015), podpierając wywody w nim zawarte m.in o ustalenia poczynione w czasie badań rękopisu z biblioteki cieszyńskiego jezuity. W rozdziale „Et in Arcadia ego” analizuje aspekty działalności Campiona jako profesora retoryki w praskim kolegium jezuickim oraz opisuje reprezentatywne dla tego okresu rękopisy (w tym cieszyński). Autor wielokrotnie przywołuje w przypisach rękopis przechowywany w Książnicy Cieszyńskiej, jak również wykorzystuje cyfrowe reprodukcje wybranych kart cieszyńskiego manuskryptu. W publikacji rozwija wstępne teorie przedstawione w czasie cieszyńskiego wykładu w 2013 roku Z ustaleń badacza wynika, że cieszyński rękopis stanowi zbiór tekstów zapisanych ręką co najmniej 4 różnych autorów. Trzon manuskryptu stanowi blisko 80 kazań niedzielnych wygłoszonych w okresie od 30 listopada 1578 roku do 14 lutego 1580 roku (rękopis potwierdza, że Campion opuścił Pragę pomiędzy 15 a 22 lutego 1580 roku) zapisanych przez przyjaciela Campiona, Jana Aquensis. W dalszej części znajdują się notatki dotyczące Cycerona oraz wcześniejsze teksty Campiona, w tym przemowy skierowane do członków „Bractwa Pozdrowienia Najświętszej Dziewicy” w praskim Klementinum. W przeciwieństwie do autorstwa skrybów, którzy spisali kazania oraz fragmenty notatek na temat Cycerona, nieznana jest tożsamość osób przepisujących pozostałe teksty. Ponadto, według autora publikacji cześć z nich wydaje się być zgromadzona po śmierci Campiona.

Oprac. Krzysztof Kleczek

Ilustracje:

1. Początek kazania Edmunda Campiona (1540–1581) wygłoszonego w kolegium jezuickim w Pradze w pierwszą niedzielę Adwentu, 30 listopada 1578 roku, zapisanego przez ucznia i przyjaciela Campiona, Jana Aquensis z Pragi.

2. Przemowa do „Bractwa Pozdrowienia Najświętszej Dziewicy” – De tuela B.V. Mariae (O wstawiennictwie Błogosławionej Dziewicy) wygłoszona w praskim Klementinum przez Edmunda Campiona.

3. Scena śmierci Edmunda Campiona zilustrowana miedziorytem Melchiora Küsela (1626–1684), pochodzącym z dzieła Matěja Tannera (1630–1692), Societais Jesu usque ad Sanguinis et vitae profusionem militians... wydanego w 1675 roku w Pradze. Zasądzoną dla Edmunda Campiona karę śmierci przez powieszenie, otwarcie wnętrzności i poćwiartowanie wykonanao 1 grudnia 1581 roku Wraz z nim śmierć poniósł widoczny na ilustracji Aleksander Briant (1556–1581) i Rudolf Sherwin (ok. 1550–1581).

4. Wykład dr Clarindy Calmy (Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera) i dr. Gerarda Kilroya (St Catharine’s College, University of Oxford) „Ślady Oksfordczyka w Cieszynie” w Książnicy Cieszyńskiej, 29 kwietnia 2013 roku.

---

Urz�d Miejski, Wydzia� Kultury i Promocji Miasta promocja2@um.cieszyn.pl